Μ.Μπακούνιν:Η αόρατη δικτατορία

ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΑΛΜΠΕΡ ΡΙΣΑΡ

εισαγωγή από τον Σαμ Ντόλγκοφ:

Γραμμένη λίγο πριν το ξέσπασμα του Γαλλοπρωσικού Πο­λέμου (19 Ιουλίου 1870-28 Ιανουαρίου 1871) και την αποτυ­χημένη εξέγερση της Λυών, στις 5 Σεπτεμβρίου του 1870, της οποίας ηγήθηκαν ο Μπακούνιν, ο Ρισάρ και άλλα μέλη της μυστικής πρωτοποριακής οργάνωσης «Η Συμμαχία», η επιλο­γή αυτή,'τόσο από άποψη θεματική όσο και από άποψη χρο­νική, εντάσσεται στις Επιστολές προς έναν Γάλλο για την Σημερινή Κρίση του Μπακούνιν (Σεπτέμβριος 1870). Η Ε­πιστολή προς τον Αλμπέρ Ρισάρ είναι σημαντική κυρίως επειδή εξετάζει το κρίσιμο ζήτημα της σχέσης επαναστατικής μειοψηφίας και μαζών. Είναι επίσης σημαντική, επειδή προ­βλέπει την γενική πορεία της Ρωσικής Επανάστασης και επει­δή συνοψίζει την εναλλακτική πρόταση του Μπακούνιν στις εξουσιαστικές επαναστάσεις. Λόγω του ότι η επιστολή αυτή μάς παρέχει τις απαραίτητες πληροφορίες για όσα διαδραμα­τίσθηκαν παρασκηνιακά, μετά το κείμενο παρατίθενται επ' αυτών κάποια επεξηγηματικά σχόλια.
Ο Αλμπέρ Ρισάρ (1846-1925), Γάλλος αναρχικός από την Λυών, υπήρξε ενεργό μέλος της «Συμμαχίας» και πρωτοπόρος οργανωτής της Διεθνούς. Ο Μπακούνιν τον κατηγόρησε ότι πρόδωσε την εξέγερση της Λυών, συνεργαζόμενος με την προ­σωρινή κυβέρνηση. Μετά την πτώση της Παρισινής Κομμού­νας,* τον Μάιο του 1871, στην οποία πολέμησε, ο Ρισάρ, σε ένα φυλλάδιο του, υποστήριζε την παλινόρθωση του Ναπολέ­οντα Γ'.

Πολλοί ιστορικοί κατηγορούν τον Μπακούνιν και τον «α­νεύθυνο τυχοδιωκτισμό» του για την συντριβή της εξέγερσης της Λυών. Όμως, ο επίσημος βιογράφος τού Καρλ Μαρξ, Φραντς Μέρινγκ, υπερασπίζεται την στάση του Μπακούνιν: «Την γελοιοποίηση αυτής της αποτυχημένης απόπειρας [ο Μαρξ υπήρξε ένας από τους χειρότερους επικριτές από αυτήν την άποψη] λογικά θα έπρεπε να είχε αναλά­βει η αντίδραση· ένας δε αντίπαλος τον Μπακούνιν, του οποίον η αντίθεση προς τον αναρχισμό δεν του στέρησε παντελώς την ικανότητα να διαμορφώσει μια αντικειμε­νική κρίση, έγραψε:
"Δυστυχώς χλευαστικές φωνές έχουν υψωθεί ακόμη και στον σοσιαλδημοκρατικό Τύπο, μολονότι η απόπειρα του Μπακούνιν σίγουρα δεν είναι άξια χλευασμού. Φυσικά, εκείνοι οι οποίοι δεν συμμερίζονται τις αναρχικές απόψεις του Μπακούνιν και των υποστηρικτών του, θα πρέπει να υιοθετήσουν μια κριτική στάση απέναντι στις ανεδαφικές προσδοκίες του, όμως, πέραν τούτου, η δράση του στην Λυών ήταν μια θαρραλέα απόπειρα να αφνπνίσει την ναρκωμένη ενεργητικότητα τον γαλλικού προλεταριάτου και να την κατευθύνει τόσο εναντίον του ξένου εχθρού όσο και εναντίον του καπιταλιστικού συ­στήματος. Αργότερα, όταν η Παρισινή Κομμούνα επι­χείρησε κάτι παρόμοιο, εγκωμιάσθηκε ενθουσιωδώς από τον Μαρξ. "»...

Σαμ Ντόλγκοφ

* ΣτΜ Βλ. Λισανγκαρέ, Η Ιστορία της Παρισινής Κομμούνας του 1871, ελ­ληνική μετάφραση εκδόσεις Ελεύθερος Τύπος


η επιστολή από τον Μιχαήλ Μπακούνιν:

ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΘΝΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΣΤΟΝ ΤΑΞΙΚΟ

Εξακολουθείς να ισχυρίζεσαι ότι εμείς οι δύο συμφωνού­με σε θεμελιώδη ζητήματα. Αλλοίμονο, φίλε μου, φο­βούμαι πολύ ότι βρισκόμαστε σε πλήρη διαφωνία... Οφείλω να σε θεωρήσω, περισσότερο παρά ποτέ, οπαδό του συγκε­ντρωτισμού και του επαναστατικού Κράτους, ενώ εγώ είμαι, περισσότερο παρά ποτέ, αντίθετος προς αυτό, και πιστεύω μόνο στην επαναστατική αναρχία, η οποία θα συνοδεύεται παντού από μια αόρατη, συλλογική εξουσία, την μόνη δι­κτατορία που αποδέχομαι, διότι μόνον αυτή συμβιβάζεται με τις λαϊκές επιδιώξεις και την δυναμική ορμή του επαναστα­τικού κινήματος!
Η επαναστατική στρατηγική σου θα μπορούσε να συνο­ψισθεί ως εξής: μόλις ξεσπάσει η επανάσταση στο Παρίσι, αυτό θα οργανώσει την Προσωρινή Επαναστατική Κομμού­να. Η Λυών, η Μασσαλία, η Ρουέν και οι άλλες μεγάλες πό­λεις θα εξεγερθούν ταυτοχρόνως, θα αποστείλουν πάραυτα τους επαναστατικούς αντιπροσώπους τους στο Παρίσι, και θα σχηματίσουν ένα είδος Εθνοσυνέλευσης ή Λαϊκής Επι­τροπής Δημόσιας Ασφάλειας για όλη την Γαλλία. Η Επιτρο­πή αυτή θα θεσπίσει την Επανάσταση σε ολόκληρη την Γαλλία. Η Επιτροπή αυτή θα θεσπίσει την Επανάσταση, την κατάργηση του παλαιού κράτους και την εξάλειψη όλων των εκμεταλλευτικών θεσμών της κοινωνίας, κυβερνητικών, θρησκευτικών, ή οικονομικών. Η Επιτροπή αυτή θα θεσπί­σει, επιπλέον, την κολλεκτιβοποίηση της ιδιοκτησίας και την οργάνωση ενός νέου επαναστατικού κράτους με δικτατορική εξουσία, προκειμένου να καταπνίξει την εσωτερική και εξω­τερική αντίδραση. Αυτό δεν πιστεύεις;
Η άποψη, το σχέδιο μας είναι ακριβώς το αντίθετο - ου­δείς λόγος υπάρχει για να θεωρήσουμε δεδομένο ότι ο επαναστατικός ξεσηκωμός θα πρέπει, αναγκαστικά, να ξεκινή­σει από το Παρίσι. Θα μπορούσε κάλλιστα να ξεκινήσει από τις επαρχίες. Ας δεχθούμε όμως ότι η επανάσταση ξεκινά, ως συνήθως, από το Παρίσι. Είμαστε πεπεισμένοι ότι το Παρίσι δεν θα έπαιζε τότε παρά μόνον έναν αρνητικό ρόλο, δηλαδή, θα εγκαινίαζε μεν την καταστροφή της παλαιάς τά­ξης πραγμάτων, αλλά δεν θα οργάνωνε την νέα (στην υπό­λοιπη Γαλλία). Εάν το ίδιο το Παρίσι πραγματοποιήσει μιαν επιτυχή εξέγερση, θα έχει τότε την υποχρέωση και το δικαί­ωμα να αξιώσει αλληλεγγύη όσον αφορά την ολοσχερή πο­λιτική, δικαστική, οικονομική και διοικητική καταστροφή του Κράτους, και της πολιτικής και δημόσιας κατεχόμενης ή ελεγχόμενης (όχι όμως αυστηρά) προσωπικής ιδιοκτησίας· την διάλυση όλων των λειτουργιών, υπηρεσιών και εξου­σιών του Κράτους· την δημόσια πυρπόληση όλων των δη­μόσιων και ιδιωτικών νομικών εγγράφων και αρχείων. Το Παρίσι θα οργανωνόταν πάραυτα και στον μέγιστο δυνατό βαθμό με επαναστατικό τρόπο. Οι άρτι συγκροτημένες ερ­γατικές ενώσεις θα κατελάμβαναν τότε όλα τα εργαλεία πα­ραγωγής, καθώς επίσης όλα τα κτήρια και το κεφάλαιο, εξοπλιζόμενες και οργανωνόμενες σε περιφερειακούς τομείς απαρτιζόμενους από ομάδες οι οποίες θα είχαν ως βάση τα όρια των δρόμων και των συνοικιών. Οι ομοσπονδιακά ορ­γανωμένοι τομείς θα συνενώνονταν τότε για να σχηματίσουν μια ομόσπονδη κομμούνα, ενώ το καθήκον της κομμούνας αυτής θα ήταν να διακηρύξει ότι δεν έχει ούτε το δικαίωμα ούτε την επιθυμία να οργανώσει ή να κυβερνήσει ολόκληρη την Γαλλία. Η κομμούνα αυτή, αντιθέτως, θα απηύθυνε έκ­κληση σε όλους τους ανθρώπους, σε όλες τις κομμούνες και σε ό,τι έως τώρα θεωρείτο ξένο έδαφος, να ακολουθήσουν το παράδειγμα της, να πραγματοποιήσουν την δική τους ε­πανάσταση με όσο το δυνατόν ριζοσπαστικότερο τρόπο και να καταστρέψουν το κράτος, τους δικαστικούς θεσμούς, την προνομιούχο ιδιοκτησία κ.λπ.
Το Παρίσι κατόπιν θα προσκαλούσε αυτές τις γαλλικές και ξένες κομμούνες να συναντηθούν είτε στο Παρίσι είτε σε κάποιο άλλο μέρος, όπου οι αντιπρόσωποι τους θα επεξεργάζοντο συλλογικά τις απαραίτητες ρυθμίσεις για να τεθούν τα θεμέλια της ισότητας, αναγκαίας προϋπόθεσης κάθε ε­λευθερίας. Θα εκπονούσαν ένα απολύτως αρνητικό πρό­γραμμα στο οποίο θα έδιναν έμφαση σε ό,τι πρέπει να κα­ταργηθεί, θα οργάνωναν την κοινή άμυνα και προπαγάνδα εναντίον των εχθρών της Επανάστασης, και θα ανέπτυσσαν εμπράκτως την επαναστατική αλληλεγγύη με τους φίλους τους σε κάθε χώρα.
Το δημιουργικό έργο της Κοινωνικής Επανάστασης, η δημιουργία νέων μορφών κοινωνικής ζωής, μπορεί να ανα­δυθεί μόνο μέσα από την ζωντανή, πρακτική εμπειρία των οργανώσεων βάσης, οι οποίες θα οικοδομήσουν την νέα κοι­νωνία σύμφωνα με τις πολυσχιδείς ανάγκες και επιδιώξεις τους.
Οι επαρχίες, τουλάχιστον τα κύρια κέντρα όπως η Λυών, η Μασσαλία, το Σαιντ-Ετιέν, η Ρουέν και άλλα, δεν θα πρέ­πει να περιμένουν τα διατάγματα του Παρισιού για να οργα­νώσουν την Επανάσταση. Πρέπει να εξεγερθούν και, όπως το Παρίσι, να πραγματώσουν το αρνητικό, δηλαδή, την κα­ταστροφική φάση της Επανάστασης. Πρέπει να οργανωθούν αυθόρμητα, χωρίς έξωθεν παρέμβαση, έτσι ώστε η Επανα­στατική Ομοσπονδιακή Συνέλευση, ή οι Επαρχιακές και Κομμουναλιστικές Αντιπροσωπείες να μην επιχειρήσουν να κυβερνήσουν και να διευθύνουν ολόκληρη την Γαλλία η Επαναστατική Συνέλευση, αντιθέτως, είναι το δημιούργημα των τοπικών και αυτόνομων οργανώσεων σε κάθε επανα­στατικό κέντρο της Γαλλίας. Κοντολογίς, η Επανάσταση που ξεσπά σε όλες τις περιοχές δεν θα έπρεπε και δεν πρέπει να εξαρτάται από ένα και μόνο καθοδηγητικό κέντρο. Το κέ­ντρο δεν πρέπει να είναι η πηγή, αλλά το προϊόν, όχι η αιτία αλλά το αποτέλεσμα της επανάστασης.
Αυτό πρέπει να είναι η αναρχία, αυτό πρέπει να είναι εάν η επανάσταση πρόκειται να είναι και να παραμείνει ζω­ντανή, αληθινή και ισχυρή η μεγαλύτερη δυνατή αφύπνιση όλων των τοπικών παθών και επιδιώξεων, μια εκπληκτική αφύπνιση της αυθόρμητης ζωής παντού. Μετά από την αρχι­κή επαναστατική νίκη, οι πολιτικοί επαναστάτες, αυτοί οι θιασώτες της επαίσχυντης δικτατορίας, θα προσπαθήσουν να καταπνίξουν τα λαϊκά πάθη. Θα απευθύνουν έκκληση για τάξη, για εμπιστοσύνη, για υποταγή σε εκείνους οι οποίοι, στην πορεία και εν ονόματι της Επανάστασης, υφάρπαξαν και νομιμοποίησαν τις δικές τους δικτατορικές εξουσίες· ι­δού πώς ανασυστήνουν το Κράτος τέτοιοι πολιτικοί επανα­στάτες. Εμείς, αντιθέτως, πρέπει να αφυπνίσουμε και να α­ναθερμάνουμε όλα τα δυναμικά πάθη του λαού. Πρέπει να υλοποιήσουμε την αναρχία, και εν μέσω της λαϊκής καταιγί­δας, πρέπει να είμαστε οι αόρατοι καπετάνιοι που θα καθο­δηγούν την Επανάσταση, όχι με κάποιου είδους φανερή ε­ξουσία, αλλά με την συλλογική δικτατορία όλων των συμ­μάχων μας [μελών της αναρχικής πρωτοποριακής οργάνω­σης της Διεθνούς Συμμαχίας της Σοσιαλιστικής Δημοκρατί­ας], μια δικτατορία χωρίς τεχνάσματα, χωρίς επίσημους τίτ­λους, χωρίς επίσημα δικαιώματα, και συνεπώς πανίσχυρη, καθώς δεν θα φέρει τα στολίδια της εξουσίας. Αυτή είναι η μόνη δικτατορία την οποία θα αποδεχθώ, αλλά για να λει­τουργήσει θα πρέπει πρώτα να δημιουργηθεί, θα πρέπει να είναι έτοιμη και οργανωμένη εκ των προτέρων, διότι δεν θα γεννηθεί από μόνη της, ούτε από συζητήσεις, ούτε από θεω­ρητικές αντιπαραθέσεις, ούτε από μαζικές προπαγανδιστικές συγκεντρώσεις...
Εάν θα οικοδομήσετε αυτήν την συλλογική και αόρατη εξουσία, θα θριαμβεύσετε· η σωστά διευθυνόμενη επα­νάσταση θα επιτύχει. Ειδάλλως, είναι καταδικασμένη. Εάν φλερτάρετε με τις επιτροπές κοινωνικής πρόνοιας, με την επίσημη δικτατορία, τότε η αντίδραση, την οποία εσείς οι ίδιοι δημιουργήσατε, θα καταβροχθίσει κι εσάς ...οι οποίοι νομίζετε ότι είσθε οι Δαντών, οι Ροβεσπιέροι και οι Σαιν-Ζυστ του επαναστατικού σοσιαλισμού, ενώ ήδη προ­ετοιμάζετε τις υπέροχες ομιλίες σας, τα λαμπρά «πραξικο­πήματα» σας με τα οποία δολίως θα αιφνιδιάσετε έναν έκ­πληκτο κόσμο...

Μιχαήλ Μπακούνιν

Υστερόγραφο στην Επιστολή προς τον Aλμπέρ Ρισάρ από τον Σαμ Ντόλγκοφ

Το εάν η αντίληψη του Μπακούνιν περί «αόρατης συλλογικής δικτατορίας» έρχεται σε αντίφαση με τις ελευθεριακές αρχές του είναι ένα αμφιλεγόμενο ζήτημα. Για να στηρίξουν τον ισχυρισμό ότι ο Μπακούνιν ήταν κατά βάση εξουσιαστικός, ορισμένοι κριτικοί παραθέτουν μόνον αυτό το απόσπασμα, αγνοώντας το υπόλοιπο κείμενο της επιστολής. Ο μπολσεβίκος ιστορικός Στεκλώφ, στηρίζοντας την άποψη του μόνο σε πρώιμα, μη αναρχικά κείμενα του Μπακούνιν, όταν αυτός ήταν παροδικά υπέρ μιας μπλανκιστικού τύπου δικτατορίας, είναι φυσικό να θεωρεί τον Μπακούνιν ως έναν από τους προδρόμους της λενινιστικής θεωρίας περί δικτατορίας του κόμματος. Ο Τζ. Ντ. Χ. Κόουλ τονίζει, αντιθέτως, ότι:
«Ο Μπακούνιν συμφωνούσε με την άποψη του Μαρξ υπέρ μιας δικτατορίας του προλεταριάτου επί της εκμεταλλεύτριας τάξης, υποστήριζε όμως ότι η δικτατορία αυτή πρέπει να είναι μια αυθόρμητη δικτατορία ολόκληρης της εξεγερμένης εργατικής τάξης και όχι ενός σώματος ηγετών το οποίο επιβάλλει την εξουσία του επ' αυτής».
Ο Λένιν θα συμφωνούσε ότι μια οργάνωση, η οποία δεν ασκεί φανερή εξουσία, χωρίς κράτος, χωρίς επίσημο κύρος, χωρίς τον μηχανισμό της θεσμοποιημένης δύναμης για την επιβολή της πολιτικής της, δεν μπορεί να ορισθεί ως δικτατορία. Οπωσδήποτε, δεν θα πληρούσε τις προδιαγραφές του Λένιν, όπως διατυπώθηκαν στο έργο του, Κράτος και Επανάσταση* Επιπλέον, εάν λάβουμε υπ' όψιν ότι το απόσπασμα αυτό αποτελεί τμήμα μιας επιστολής, η οποία απορρίπτει εμφατικότατα το Κράτος και τον εξουσιαστικό κρατισμό «των Δαντών, των Ροβεσπιέρων και των Σαιν-Ζυστ (τους οποίους θαύμαζε ο Λένιν) της Επανάστασης», είναι εύλογο να συμπεράνουμε ότι ο Μπακούνιν χρησιμοποίησε τον όρο «δικτατορία» για να υποδηλώσει την κυριαρχική επιρροή ή καθοδήγηση η οποία ασκείται, ως επί το πλείστον δια του παραδείγματος, όχι για να σφετερισθεί την λαϊκή επανάσταση, αλλά για να την διασφαλίσει. Σύμφωνα με το συμπέρασμα αυτό, ο Μπακούνιν χρησιμοποίησε τις λέξεις «αόρατη» και «συλλογική» για να υποδηλώσει το παράνομο κίνημα που ασκούσε την επιρροή αυτή με τρόπο οργανωμένο.
Ο Μπακούνιν εξήγησε ότι σύμφωνα με τις καταστατικές αρχές της «Συμμαχίας»:
«κανένα μέλος... δεν επιτρέπεται, ακόμη και όταν η επανάσταση βρίσκεται στο αποκορύφωμα της, να αναλάβει οποιουδήποτε είδους δημόσιο αξίωμα, ούτε και η οργάνωση... όλοι θα είναι συνεχώς σε ετοιμότητα, καθιστώντας αδύνατη την επανεγκαθίδρυση εξουσιών, κυβερνήσεων και κρατών»
Η πασίγνωστη προτίμηση του Μπακούνιν για την δημιουργία συμπαγώς οργανωμένων, ιεραρχικών, μυστικών οργανώσεων, χάριν των οποίων επεξεργάσθηκε περίπλοκες καταστατικές αρχές κατά τα πρότυπα των Ελευθεροτεκτόνων και των Καρμπονάρων, μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στην ρομαντική ιδιοσυγκρασία του και εν μέρει στο γεγονός ότι όλες οι επαναστατικές και προοδευτικές ομάδες ήταν αναγκασμένες να λειτουργούν μυστικά. Οι μυστικές οργανώσεις του Μπακούνiν, ήταν, στην πραγματικότητα, άτυπες αδελφότητες χαλαρά οργανωμένων ατόμων και ομάδων, συνδεόμενων με προσωπική σχέση και δι' αλληλογραφίας, όπως προτιμούσαν οι στενότεροι συνεργάτες του, οι οποίοι θεωρούσαν τα σχέδια του για πολύπλοκες, συγκεντρωτικές, μυστικές εταιρείες, ασυμβίβαστα με τις ελευθεριακές αρχές.

Σαμ Ντόλγκοφ

*ΣτΜ Ελληνικές μεταφράσεις, εκδόσεις Θεμέλιο και Σύγχρονη Εποχή.

Είναι γνωστό ότι αρκετή εκδοτική δραστηριότητα α/α βιβλίων εστιάζεται στην κριτική πάνω στο κόμμα του Λένιν και τις απαρχές του εξουσιαστικού μοντέλου από τον Μαρξ. Φλογερές κριτικές για τον δημοκρατικό συγκεντρωτισμό την έννοια του κόμματος του προλεταριάτου ως πρωτοπορία και τα κόμματα και την συνείδηση που έρχεται από έξω στο προλεταριάτο κτλ κτλ. Το πως αποτελεί άλλο ένα μέσο καταπίεσης του προλεταριάτου και των άλλων τάξεων. Πως αποδείχθηκε περίτρανα στην Ρωσία ότι η δικτατορία του προλεταριάτου είναι στην ουσία η δικτατορία επι του προλεταριάτου. Πως ο Λένιν οδήγησε στον Στάλιν κτλ.

Όλα αυτά αντιπαρατίθενται από τον α/α χώρο με την αυτοργάνωση/αυτονόμια και τις ελευθεριακές δομές.

Ποιές ήταν οι απόψεις ενός πατέρα του αναρχισμού του οποίου τα βιβλία κοσμού ως σήμερα πολλά στέκια και πολλά ράφια, όμως στην πραγματικότητα πάνω στην σχέση επαναστατικής μειοψηφίας και μαζών και οργάνωσης των επαναστατών γενικώς; Η άποψη του Μπάκουνιν στο όνομα μιας αντιεξουσιαστικης θεώρησης προβάλλει ελιτίστικη και στην ουσία αντι-δημοκρατική.

Ο Μπακούνιν σε σειρά από κείμενα κάνει νύξεις για αυτό το θέμα
Ο Μπακούνιν πέρασε από τον επαναστατικό πανσλαβισμό με ολίγον από Μπλανκισμό στις Αναρχικές αντιλήψεις του που είναι σήμερα γνωστός. Όμως η έννοια μιας μυστικής επαναστατικής οργάνωσης (στα πρότυπα των Μασώνων και των Καρμπονάρων βλέπε και την δική μας Φιλική Εταιρεία, που και αυτά τότε ήταν επαναστατικά εθνικά κινήματα) φαίνεται ότι τον διακατείχε από τα παλιά επαναστατικά "πανσλαβικά" χρόνια(περίπου ως τα μέσα του 1860) μέχρι και στα "αναρχικά" του χρόνια που θα αποβάλλει εν μέρει και τις μπλανκιστικές πραξικοπηματικές αντιλήψεις.
Αλλά και σε επίπεδο πράξης και όχι μόνο λόγου, ο Μπακούνιν επιχείρησε και δημιούργησε πολλές τέτοιες επαναστατικές συμμαχίες εν είδει αόρατη δικτατορίας των επαναστατών. Ο λόγος μάλιστα για την διαγραφή του από την Α Διεθνή το 1872 ήταν ακριβώς αυτή η λειτουργία μιας μυστικής και κρυφής Διεθνούς παράλληλα με την Α Διεθνή εν είδει μυστικού εισοδισμού !.
Θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς όπως κάνει και ο Ντόλγκοφ και άλλοι αναρχικοί ότι σε αυτήν την θέση ο Μπακούνιν κατέληξε λόγω των συνθηκών παρανομίας που επέβαλλαν οι αυταρχικές κυβερνήσεις. Αυτό το επιχείρημα δεν έχει μεγάλη ισχύ όμως μιας και ο Μαρξ και οι κομμουνιστές είχαν τα ίδια να αντιμετωπίσουν αλλά πρότειναν την οργάνωση της επανάστασης και των επαναστατών μέσω ενός προλεταριακού κόμματος που θα είχε και εμφανές και γνωστό πρόγραμμα με μέλη και στελέχη που θα ψηφίζονταν και θα είχαν γνωστή την ταυτότητα τους όσο ήταν αυτό επιτρεπτό ταυτόχρονα θα μπορούσε να κάνει και "παράνομη" δουλειά όπως έκανε και το κόμμα των Μπολσεβίκων.
Η στάση του Μπακούνιν ήταν εκ πεποιθήσεως τέτοια(ανάμεσα σε πολλές τακτικές οργάνωσης εντός του επαναστατικού κινήματος π.χ. μπλανικστές,προυντονικοί και μαρξιστές) και όχι λόγω αντικειμενικών δυσκολιών.
Επιπλέον θα μπορούσε να αντιτείνει κανείς πάλι όπως κάνει και ο Ντόλγκοφ και άλλοι αναρχικοί ότι αυτή η αόρατη δικτατορία ήταν στην ουσία πολιτικά ακίνδυνη για τους κατεπιεσμένους μιας και ο Μπακούνιν ανέφερε ρητά σε όλα τα έργα του ότι αυτή η μυστική συμμαχία επαναστατών δεν θα έπαιρνε ποτέ την εξουσία. Βέβαια θα καθοδηγούσε την επανάσταση που θα την έκαναν στην ουσία οι καταπιεζόμενοι... Ας συγκρίνει ο καθένας πως φανταζόνταν ο Μπακούνιν τους καθοδηγητές της επανάστασης (μυστικούς και αόρατους προφανώς και από τους ίδιους τους προλετάριους !!! ) και πως ο Μαρξ και ο Λένιν (με το κόμμα που θα μπορούσε και το ίδιο το προλεταριάτο να έχει λόγο και αποφασίζει και ψηφίζει εν τέλει ποιούς και πως θα καθοδηγηθεί η επανάσταση ).



Μερικά αποσπάσματα για την μυστική και κρυφή οργάνωση της επανάστασης (ο χαρακτήρας κατά τον Μπακούνιν και το πλαίσιο λειτουργίας της διαφέρει όπως εύκολα καταλαβαίνει κανείς από το 1851 μέχρι τα επόμενα χρόνια αλλά ο πυρήνας παραμένει).

• Ομολογία στον Τσάρο, 1851:

"The secret society directing the revolution was to consist of three groups, independent of and unknown to each other: one for the townspeople, another for the youth, and a third for the peasants.
Each of these societies was to adapt its action to the social character of the locality to which it was assigned. Each was to be organized on strict hierarchical lines, and under absolute discipline, These three societies were to be directed by a secret central committee composed of three or, at the most, five persons. In case the revolution was successful, the secret societies were not to be liquidated; on the contrary, they were to be strengthened and expanded, to take their place in the ranks of the revolutionary hierarchy."

http://www.marxists.org/reference/archive/bakunin/works/1851/confession.htm

• Εθνική Κατήχηση, 1866:

6. Organized by the idea and the identity of a common program for all countries; coordinated by a secret organization which will rally not a few, but all, countries into a single plan of action;

10. In order to prepare for this revolution it will be necessary to conspire and to organize a strong secret association coordinated by an international nucleus.

http://www.marxists.org/reference/archive/bakunin/works/1866/national-catechism.htm

• Το πρόγραμμα της Διεθνούς Αδελφότητας 1869 :
  

This revolutionary alliance excludes any idea of dictatorship and of a controlling and directive power. It is, however, necessary for the establishment of this revolutionary alliance and for the triumph of the Revolution over reaction that the unity of ideas and of revolutionary action find an organ in the midst of the popular anarchy which will be the life and the energy of the Revolution. This organ should be the secret and universal association of the International Brothers.

This association has its origin in the conviction that revolutions are never made by individuals or even by secret societies. They make themselves; they are produced by the force of circumstances, the movement of facts and events. They receive a long preparation in the deep, instinctive consciousness of the masses, then they burst forth, often seemingly triggered by trivial causes. All that a well-organized society can do is, first, to assist at the birth of a revolution by spreading among the masses ideas which give expression to their instincts, and to organize, not the army of the Revolution – the people alone should always be that army – but a sort of revolutionary general staff, composed of dedicated, energetic, intelligent individuals, sincere friends of the people above all, men neither vain nor ambitious, but capable of serving as intermediaries between the revolutionary idea and the instincts of the people.

There need not be a great number of these men. One hundred revolutionaries, strongly and earnestly allied, would suffice for the international organization of all of Europe. Two or three hundred revolutionaries will be enough for the organization of the largest country.

http://www.marxists.org/reference/archive/bakunin/works/1869/program.htm

• γράμμα στον Νετσάγιεφ, 2 Ιουνίου 1870

Thus the sole aim of a secret society must be, not the creation of an artificial power outside the people, but the rousing, uniting and organizing of the spontaneous power of the people; therefore, the only possibile, the only real revolutionary army is not outside the people, it is the people itself. It is impossible to arouse the people artificially. People's revolutions are born from the course of events....
All secret societies who wish to be really useful to it must, first of all, renounce all nervousness, all impatience...
If one considers the people as a revolutionary army, here is our General Staff, here is the precious material for a secret organization.
Let us first of all define more exactly the aim, meaning, and purpose of this [secret] organization. As I have mentioned several times above, according to my system it would not constitute a revolutionary army--we should have only one revolutionary army: the people--the organization should only be the staff of this army, an organizer of the people's power, not its own...
"We are bitter foes of all official power, even if it were ultra-revolutionary power. We are enemies of all publicly acknowledged dictatorship; we are social-revolutionary anarchists. But you will ask, if we are anarchists, by what right do we wish to and by what method can we influence the people? Rejecting any power, by what power or rather by what force shall we direct the people's revolution? An invisible force--recognized by no one, imposed by no one--through which the collective dictatorship of our organization will be all the mightier, the more it remains invisible and unacknowledged, the more it remains without any official legality and significance.
Imagine... a secret organization which has scattered its members in small groups over the whole territory of the Empire but is nevertheless firmly united: inspired by a common ideal... an organization which acts everywhere according to a common plan. These small groups, unknown by anybody as such, have no officially recognized power but they are strong in their ideal, which expresses the very essence of the people's instincts, desires and demands... Finally they are strong in their solidarity which ties all the obscure groups into one organic whole... these groups will be able to lead the popular movement without seeking for themselves priviliges, honors or power, in defiance of all ambitious persons who are divided and fighting among themselves and to lead it to the greatest possible realization of the socio-economic ideal and to the organization of fullest liberty for the people. This is what I call the collective dictatorship of the secret organization.
This dictatorship is free from all self-interest, vanity and ambition for it is anonymous, invisible and does not give advantage or honor or official recognition of power to a member of the group or to the groups themselves. It does not threaten the liberty of the people because it is free from all official character...

http://www.spunk.org/texts/writers/bakunin/sp000333.html
http://dwardmac.pitzer.edu/anarchist_Archives/bakunin/bakuninnechayev.html




Περισσότερα για το θέμα:


http://en.wikipedia.org/wiki/Invisible_dictatorship#_note-3
(λιτό και πολιτικά "ουδέτερο")

http://en.wikipedia.org/wiki/Mikhail_Bakunin
(από ελαφριά κριτική σκοπιά)

http://home.flash.net/~comvoice/06cBakunin.html#N_11_
(από Μαρξιστική σκοπιά)

http://flag.blackened.net/revolt/anarchism/writers/anarcho/anarchism/bakunindictator.html
(από αναρχική σκοπιά)

απο το http://myths-of-anarchism.blogspot.com