Η Διαρκής Επανάσταση στην Ελλάδα

Προλεγόμενα σε μια επαναστατική Στρατηγική: Η Διαρκής Επανάσταση στην Ελλάδα

Του Σάββα Μιχαήλ

1. Δεν μπορεί να υπάρξει χάραξη εργατικής επαναστατικής στρατηγικής και συνολικής προγραμματικής πρότασης στην εποχή μας χωρίς ρήξη με κάθε γραμμική αντίληψη της Ιστορίας, κάθε εξελικτισμό, κάθε φετιχισμό της βαθμιαίας προόδου, κάθε εκδοχή της περιβόητης «θεωρίας των σταδίων». Τέτοιες αντιλήψεις και θεωρίες που διαμορφώθηκαν από και θρέψανε τον ρεφορμισμό, τη σοσιαλδημοκρατία και το σταλινισμό, οδήγησαν το εργατικό κίνημα σε ιστορικές ήττες. Επιμένουν και σήμερα, αναγεννημένες από τους υλικούς όρους της καπιταλιστικής παρακμής, παρά την παταγώδη διάψευσή τους από την συνολική εμπειρία του αιώνα που πέρασε και ιδιαίτερα αυτή της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης που εγκαινιάστηκε με την Οκτωβριανή επανάσταση στη Ρωσία το 1917.

Η φύση της ιστορικής εποχής μπορεί να συλληφθεί και να αναλυθεί μονάχα μέσα από μια ριζική ρήξη με τέτοιες γραμμικές αντιλήψεις που ξορκίζουν τα χάσματα, τις απότομες ασυνέχειες, τα άλματα και τις παλινδρομήσεις για χάρη μιας φιλελεύθερης αντίληψης της γραμμικής ιστορικής προόδου. Ο ιστορικός φιλελευθερισμός και σχετικισμός έχει φουντώσει μετά τις καταρρεύσεις στην Ανατολή του 1989-91, όπως δείχνουν και η ιδεολογική αντιμετώπιση της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης κι οι πρόσφατες συζητήσεις για την «Αυτοκρατορία» ή το «νέο ιμπεριαλισμό» (τα περί «ολοκληρωτικού καπιταλισμού» αποτελούν τοπικής εμβέλειας δοξασία με αγγλοσαξονικά δάνεια.) Απέναντί τους δεν μπορεί να αναπαραχθεί και να αντιπαραταχθεί μια εκ των προτέρων καταδικασμένη δογματική επανάληψη του εγχειριδιακού «ιστ-ματ» και «ντιαμάτ» που βούλιαξαν μαζί με την σταλινική γραφειοκρατία ή η εκλεκτικιστική αναπαλαίωσή της με τα εγχειρήματα «ανανέωσης» στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα. Αναμφίβολα απαιτείται μια πολιτιστική επανάσταση στη θεωρία μέσα στο ίδιο το στρατόπεδο της επαναστατικής μαρξιστικής Αριστεράς που θα ενσωματώνει, θα διασώζει και θα ξεπερνάει όλες τις μέχρι τώρα κατακτήσεις του Μαρξισμού και των επαναστάσεων, ιδιαίτερα των μαθημάτων από το έπος και τη τραγωδία της Οκτωβριανής Επανάστασης.

2. Στην Ελλάδα, η συζήτηση για την στρατηγική είτε καθηλώνεται στα σχήματα του 1934, μαζί και στις μεταγενέστερες εκδοχές τους στη διάρκεια της δικτατορίας και της Μεταπολίτευσης είτε όταν αυτά καταρρέουν οικτρά κυριαρχεί η πλήρης σύγχυση κι αμηχανία. Στη ρίζα βρίσκεται η εμμονή σε μια λανθασμένη αντίληψη για τον ιμπεριαλισμό όπου άλλοτε η Ελλάδα παρουσιάζεται μέσα από τους παραμορφωτικούς φακούς των θεωριών της εξάρτησης και της υπανάπτυξης σαν οιωνεί «μισο-αποικιακή» χώρα, με κύρια αντίφαση αυτή της σύγκρουσης του «λαού» με τον ιμπεριαλισμό ανοίγοντας έτσι το δρόμο σε κάθε είδους ταξική συνεργασία και στην υποταγή στον εθνικισμό, είτε θεωρείται, κυρίως πρόσφατα, σαν ιμπεριαλιστική χώρα στη βάση της τυπικής εφαρμογής μια σειράς τυπικών δηλαδή υπεριστορικών κριτηρίων. Και στις δύο περιπτώσεις αγνοείται η ουσία της λενινιστικής αντίληψης του ιμπεριαλισμού ως της εποχής της καπιταλιστικής παρακμής και της μετάβασης στον παγκόσμιο κομμουνισμό. Στη βάση αυτής της αντίληψης γίνεται και η διάκριση στη συνέχεια από το Λένιν των χωρών σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με τη θέση στην ιστορική-γενετική διαδικασία του παγκόσμιου καπιταλισμού και των αστικών επαναστάσεων.

Η ανάπτυξη μιας επαναστατικής στρατηγικής απαιτεί την σύλληψη του φάσματος των δυνατοτήτων της επανάστασης, όπως αναδύονται από τις εσωτερικές αντιφάσεις του συγκεκριμένου κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού κι οι οποίες αποκρυσταλλώνουν με ένα ιδιότυπο, πρωτότυπο τρόπο τα βασικά χαρακτηριστικά της παγκόσμιας ιστορικής διαδικασίας. Το παγκόσμιο δεν είναι μια αφηρημένη καθολικότητα που επιβάλλεται ομοιόμορφα παντού κι ούτε το εθνικό είναι ένας αυτοτελής μικρόκοσμος, μια κλειστή Μονάδα. Απαιτείται να συλληφθεί η διαλεκτική του παγκόσμιου και του εθνικού-τοπικού όχι σαν μια εξωτερική συνάρθρωση αλλά σαν εσωτερική διαφοροποίηση μιας ανισόμερης και συνδυασμένης ιστορικής ανάπτυξης. Ας μην ξεχνάμε την ουσιώδη αντίφαση του ιδίου του κεφαλαίου που ο Μαρξ αναδείχνει στα Grundrisse ανάμεσα στη «τάση προς την καθολικότητα» που γεννά το κεφάλαιο, μαζί της και τη Νεωτερικότητα, και τα εσωτερικά όρια του κεφαλαίου ως κοινωνικής σχέσης. Στη βάση αυτής της αντίφασης θα αναπτυχθεί η αντίφαση ανάμεσα στη κοινωνικοποίηση της παραγωγής και την ιδιωτική ιδιοποίηση της και, στην εποχή μας, η αντίφαση ανάμεσα στο παγκόσμιο χαρακτήρα των μοντέρνων παραγωγικών δυνάμεων και στο εθνικό αστικό κράτος.

3. Είναι η διεθνής ανάπτυξη και επέκταση του καπιταλισμού που διέλυσε τους προκαπιταλιστικούς σχηματισμούς και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και οδήγησε στην ανάδυση των αστικών τάξεων, των καπιταλιστικών σχέσεων παραγωγής και αργότερα των εθνικών κρατών. Τα τελευταία διαμορφώθηκαν όχι οργανικά αλλά μέσα στην σύγκρουση ανάμεσα στις απαιτήσεις των λαϊκών κινημάτων και τις επεμβάσεις και τους ανταγωνισμούς των Μεγάλων Δυνάμεων. Η μόνη προοδευτική λύση του Βαλκανικού Ζητήματος ήταν η οικονομική-κοινωνική εθελοντική ενοποίηση του μωσαϊκού των εθνών και εθνοτήτων στη Βαλκανική, πράγμα που προσέκρουε στους ανταγωνισμούς των Μεγάλων όσο και στην εσωτερική αδυναμία των ντόπιων ανώτερων αστικών αλλά και των λαϊκών αγροτικών τάξεων και ομάδων να αναλάβουν αυτό το καθήκον. Η Βαλκανική Ομοσπονδία σαν ιστορικό αίτημα που υποστήριξαν οι επαναστάτες από τον καιρό των Γιακωμπίνων και του Ρήγα ως τον Μαρξ, τον Ένγκελς και τη Κομμουνιστική Διεθνή στα πρώτα επαναστατικά της χρόνια έμεινε ανεκπλήρωτο. Η ζωτικότητα του φάνηκε θετικά στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο με την Γιουγκοσλαβική, Αλβανική και Ελληνική επανάσταση αλλά τορπιλίστηκε από τις διπλωματικές μανούβρες του Κρεμλίνου με τον ιμπεριαλισμό. Οι πόλεμοι και η τραγική διάλυση της Γιουγκοσλαβίας μετά την κατάρρευση του σταλινισμού έδειξε αρνητικά ότι το αίτημα κάθε άλλο παρά παρωχημένο είναι.

Τα εθνικά κράτη στα Βαλκάνια διαμορφωθήκανε τελικά κυρίως μέσα από πολέμους, καταστροφές και τους σπασμούς της ιμπεριαλιστικής εποχής. Γι’ αυτό και παρέμειναν ανοικτές πληγές, εστίες αλυτρωτισμού και απειλών πολέμου (Αλβανικό και Κόσσοβο, Μακεδονικό, Κυπριακό, ελληνοτουρκική διένεξη).

Μοναχά το προλεταριάτο της περιοχής και η σοσιαλιστική επανάσταση από τα κάτω μπορεί να εκπληρώσει το άλυτο ιστορικό αίτημα της βαλκανικής ενοποίησης και να εγκαθιδρύσει μια Βαλκανική Σοσιαλιστική Ομοσπονδία.

4. Ο καπιταλισμός στην Ελλάδα εξ αρχής συνδύαζε, όπως έλεγε ο Π. Πουλιόπουλος, γνωρίσματα της αυγής και της δύσης του καπιταλισμού, το πιο προωθημένο με το αρχαϊκό, γνωρίζοντας το μονοπώλιο αρκετά νωρίς και την αγροτική μεταρρύθμιση αρκετά αργά. Στη διαμάχη για τη στρατηγική το 1934 ο Π.Πουλιόπουλος κι οι σύντροφοι του είχαν αναμφίβολα δίκιο ενάντια στο επιβεβλημένο από την Κομιντέρν στο ΚΚΕ σχήμα του 1934. Αναμφίβολα το μοντέρνο αστικό κράτος δημιουργήθηκε πάνω σε ένα καπιταλιστικό έδαφος που διαμορφώνονταν από την αποσύνθεση της ασιατικής καθυστέρησης. Μόνον ανεγκέφαλοι και απολογητές της συνεργασίας με μια ανύπαρκτη « εθνική ή μη μονοπωλιακή αστική τάξη» μπορούν να βρίσκουν υπολείμματα φεουδαλικών σχέσεων ακόμα και στη δεκαετία του ’60!!

Η επανάσταση στην Ελλάδα πρέπει να απελευθερώσει την κοινωνία από τα δεσμά των καπιταλιστικών σχέσεων εκμετάλλευσης που πάνω τους συμφύονται και οι σχέσεις υπαγωγής στην ιμπεριαλιστική επικυριαρχία. Η ελληνική μπουρζουαζία δεν είναι αποικιακού τύπου γιατί το προτσές συσσώρευσης του κεφαλαίου της ποτέ δεν ήταν σε σύγκρουση με τις ανάγκες της συσσώρευσης του στα μητροπολιτικά κέντρα. Δεν είναι, όμως, και ιμπεριαλιστική μπουρζουαζία γιατί γεννήθηκε σε υποδεέστερη, εξαρτημένη σύνδεση με τις ιστορικά προηγηθείσες αστικές τάξεις στη Δύση.

Απ’ αυτή τη σκοπιά, ο χαρακτήρας της κοινωνικής επανάστασης στην Ελλάδα είναι προλεταριακός, σοσιαλιστικός, για την ανατροπή του καπιταλισμού και της αστικής εξουσίας, την επικράτηση του προλεταριάτου και της επαναστατικής δικτατορίας του, επικεφαλής όλων των εκμεταλλευόμενων και καταπιεσμένων στρωμάτων των πόλεων και της υπαίθρου, για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού που η ολοκλήρωσή του δεν μπορεί να γίνει σε μία και μόνον χώρα αλλά απαιτεί τη νίκη της ευρωπαϊκής και διεθνούς επανάστασης και τη μετάβαση στην πανανθρώπινη κομμουνιστική κοινωνία.

Την ίδια στιγμή δεν μπορεί να αγνοηθεί ο αποφασιστικός ρόλος των ιμπεριαλιστικών επεμβάσεων στη ζωή του τόπου και του λαού. Η σοσιαλιστική επανάσταση στην Ελλάδα είναι η μόνη που μπορεί να αποτινάξει την ιμπεριαλιστική επικυριαρχία και τις καταστροφικές επεμβάσεις των ανταγωνιζόμενων ιμπεριαλισμών. Ταυτόχρονα αποτελεί σκέτη ρητορεία να μιλάς για σοσιαλιστική επανάσταση αγνοώντας τη κεντρική σημασία που έχει η πάλη για την ανατροπή των ιμπεριαλιστικών μηχανισμών εξάρτησης της χώρας. Η σοσιαλιστική επανάσταση στην Ελλάδα θα είναι αντικαπιταλιστική και αντι-ιμπεριαλιστική.

Τα μαθήματα του 1941-49 είναι σαφή: η επανάσταση είτε θα διεξαχθεί σύμφωνα με τη λογική της έως την ανατροπή του καπιταλισμού και την δικτατορία του προλεταριάτου είτε θα ηττηθεί. Δεν υπάρχουν ενδιάμεσα καθεστώτα, «λαϊκά», ούτε προλεταριακά ούτε αστικά, δεν υπάρχουν ενδιάμεσες επαναστάσεις. Δεν υπάρχουν περιθώρια συνεργασίας με καμιά μερίδα της αστικής τάξης και με τα κόμματά της. Το κέρδισμα των φτωχών αγροτικών κι άλλων μικροαστικών στρωμάτων θα γίνει στη βάση της εργατικής ηγεμονίας και με το μεγαλύτερο σεβασμό στα αιτήματα και τις ευαισθησίες αυτών των στρωμάτων. Αξιοποίηση των ανταγωνισμών και αντιφάσεων ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές δεν σημαίνει επιλογή του «καλού ιμπεριαλιστή», του Άγγλο-Αμερικανού χτες, του Ευρωπαίου σήμερα.

5. Στην Ελλάδα μια μείζονος σημασία κρίση και μια επαναστατική κατάσταση εμφανίστηκε πάντα σαν καρπός της αντανάκλασης μίας μείζονος παγκόσμιας κρίσης στη περιοχή: ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος και η Μικρασιατική καταστροφή ΄ το κραχ του ’29, η διεθνής κρίση του μεσοπολέμου, ο Μάης του ’36 κι η 4η Αυγούστου΄ ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, η Κατοχή, η αντιφασιστική-αντικατοχική αντίσταση κι ο εμφύλιος πόλεμος ως μορφή ανάδυσης της κοινωνικής επανάστασης ενάντια στην εξουσία των αστών και την ιμπεριαλιστική επικυριαρχία΄ ο κλονισμός της διεθνούς μεταπολεμικής ισορροπίας, η κρίση στη Μέση Ανατολή, η δικτατορία των συνταγματαρχών και η κατάρρευση της στο παλιρροϊκό επαναστατικό κύμα του 1968-1975. Και σήμερα κυοφορείται πάλι μια νέα έκρηξη, με πρωτόγνωρα χαρακτηριστικά.

Η προετοιμασία της επανάστασης σήμερα απαιτεί την μεγαλύτερη προσοχή ακριβώς στις συνέπειες που έχει η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση, ο αμερικανοκίνητος «πόλεμος κατά της τρομοκρατίας», ιδιαίτερα στη γειτονική Μέση Ανατολή, οι ιμπεριαλιστικοί ανταγωνισμοί ΕΠΑ-ΕΕ, η κρίση στην ίδια την ΕΕ, οι εξελίξεις στον πρώην σοβιετικό χώρο, τη Ρωσία αλλά και τη Κίνα, οι συνέπειές τους πάνω στη περιοχή μας και τη χώρα.

Το σύνολο των αλλαγών, των ανατροπών, των συσχετισμών και των συμβιβασμών που συναπαρτίζουν τη «Μεταπολίτευση» βρίσκεται πλέον σε αντίφαση με τις ανάγκες των ιμπεριαλιστών, της ελληνικής άρχουσας τάξης αλλά και με τις ανάγκες των εργατικών λαϊκών μαζών. Εξ ου και το συχνά αναγγελλόμενο «τέλος της Μεταπολίτευσης» και το καθεστώς έκτακτης ανάγκης που κηρύσσεται με την τρομοϋστερία, τις τρομοδίκες και τους τρομονόμους από το 2002, σαν ελληνική εκδοχή τους δόγματος Μπους. Το συνολικό αστικό πολιτικό σύστημα είναι ξεπερασμένο και διαβρωμένο και στους δύο πυλώνες του, τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ.

Είναι αναγκαίο να ορθωθεί ενάντιά στο σύστημα συνολικά ένα ταξικό πολιτικο-διεκδικητικό κίνημα, ένας ταξικός πόλος των δυνάμεων της εργατικής τάξης και των κοινωνικών κινημάτων, το Ενιαίο Μέτωπό τους και να δημιουργήσει τους όρους για την ανατροπή της κυβέρνησης από τα κάτω κι από τα αριστερά, αναδεικνύοντας την προοπτική της εργατικής εξουσίας και μιας εργατικής σοσιαλιστικής διεξόδου από την κρίση.

6. Η ανάγκη του Μετώπου δεν αντιπαρατίθεται ούτε υποκαθιστά την ανάγκη της οικοδόμησης ενός εργατικού επαναστατικού Κόμματος, το οποίο με τη σειρά του δεν πρέπει ούτε να αντιπαρατίθεται ούτε να υποκαθιστά το μαζικό κοινωνικό κίνημα των καταπιεσμένων ή μιας ομάδας καταπιεσμένων. Η προοπτική της σοσιαλιστικής επανάστασης και του κομμουνισμού απαιτεί την οργάνωση της πρωτοπορίας σε μαχόμενη οργάνωση, σε Κόμμα νέου τύπου και σε μια Επαναστατική Διεθνή, στη πολιτική, προγραμματική κι οργανωτική βάση ενός ριζοσπαστικοποιημένου, διεθνιστικού και διεθνοποιημένου Μπολσεβικισμού.

Το Μέτωπο δεν περιορίζεται σε μια συγκυριακή σύμπραξη, την ίδια στιγμή που φυσικά, η ταξική πάλη κάνει αναγκαία την ενότητα δράσης σε οποιοδήποτε επιμέρους πρακτικό ζήτημα. Ο ταξικός πόλος για τον οποίο μιλάει το ΕΕΚ απαιτεί την άνοδο σε ένα άλλο επίπεδο της ενότητας στη δράση: τη συγκρότηση μιας συσπείρωσης ανατρεπτικών δυνάμεων της πολιτικής και της κοινωνικής Αριστεράς με διαφορετική πολιτική καταγωγή αλλά με μια κοινά διαμορφωμένη προγραμματική πρόταση που δεν θα αποφεύγει το ζήτημα της πολιτικής εξουσίας και θα προωθεί μια εργατική εναλλακτική επαναστατική λύση και την σοσιαλιστική έξοδο από την κρίση. Μια τέτοια συσπείρωση δεν μπορεί παρά να είναι ασυμβίβαστα αντίθετη σε κάθε κεντροαριστερή «λύση» και σε κάθε μορφή ταξικής συνεργασίας, στις οποίες στρέφονται τα κόμματα της καθεστωτικής αριστεράς αλλά και όπου δορυφοροποιούνται και οργανώσεις της λεγόμενης ριζοσπαστικής αριστεράς.

7. Τα καθήκοντα της επαναστατικής πάλης σήμερα συνοψίζονται στα εξής: στη πάλη για την ανατροπή της κυβέρνησης της Δεξιάς΄ την ήττα της αντιλαϊκής επίθεσης του διεθνούς και ντόπιου κεφαλαίου με λαϊκούς αγώνες έως την απαλλοτρίωση των απαλλοτριωτών΄ την ρήξη με την ιμπεριαλιστική ΕΕ, όχι στο όνομα μιας εθνικής αναδίπλωσης αλλά αντίθετα με προοπτική τη σοσιαλιστική ενοποίηση στη περιοχή, την Ευρώπη κι όλο τον κόσμο΄ την ολομέτωπη πάλη ενάντια στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, τον τρομοκρατικό πόλεμό του, το ΝΑΤΟ κι όλες τις ιμπεριαλιστικές συμμορίες, για την αποφασιστική τους ήττα και τη συναδέλφωση όλων των λαών σε μια πανανθρώπινη αταξική κοινωνία.

Η ελληνική σοσιαλιστική επανάσταση μπορεί να νικήσει μοναχά σαν αναπόσπαστο τμήμα της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης.

Μήνυμα