http://www.rebelnet.gr/articles/view/The-Circulation-of-the-Common-no1
εξαγωγή σε openoffice | εκτύπωση κειμένου
Nick Dyer-Witheford [University of Western Ontario]
Το άρθρο παρουσιάστηκε στο IMMATERIAL LABOUR, MULTITUDES AND NEW SOCIAL SUBJECTS: CLASS COMPOSITION IN COGNITIVE CAPITALISM, Saturday 29th and Sunday 30th April 2006,King’s College, University of Cambridge
Εισαγωγή
Αυτό το άρθρο προβαίνει σε θεωρητικές προτάσεις για να βοηθήσει στην κατανόηση ενός αναδυόμενου κομμουνισμού, μιας «επερχόμενης κοινότητας» που δεν είναι ούτε καπιταλιστική, ούτε σοσιαλιστική ούτε αναρχική και εντός της οποίας βρίσκεται η «άυλη εργασία». (1) Το επιχείρημα του άρθρου, εν συντομία έχει ως εξής:
Ο Μαρξ θεώρησε ότι ο πυρήνας του καπιταλισμού είναι το εμπόρευμα, ένα αγαθό που παράχθηκε για ανταλλαγή μεταξύ ιδιωτών. Το μοντέλο του για την κυκλοφορία του κεφαλαίου εντόπισε τη μεταμόρφωση του εμπορεύματος σε χρήμα, το οποίο δίνει την εντολή για την απόκτηση περισσότερων πόρων και τον μετασχηματισμό τους σε περισσότερα αγαθά. Οι θεωρητικοί του αυτόνομου Μαρξισμού έδειξαν πως αυτή η κυκλοφορία του κεφαλαίου είναι επίσης και κυκλοφορία των αγώνων, καθώς συναντάει αντιστάσεις σε κάθε του σημείο. Αλλά παρόλο που αυτό το πλαίσιο αποδείχτηκε σημαντικό για την κατανόηση της πολυπλοκότητας του σύγχρονου αντικαπιταλισμού, μας λέει πολύ λίγα για το είδος της κοινωνίας προς την οποία κινούνται αυτοί οι αγώνες, πρόκειται για ένα σημείο που η αυτόνομη παράδοση έχει μείνει κυρίως βουβή. Σήμερα, νέες θεωρητικές προσεγγίσεις για το πλήθος και τη βιοπολιτική πρέπει να αναθεωρήσουν αυτή την σιωπή.
Προτείνω ότι ο πυρήνας του κομμουνισμού είναι το κοινό (the common), το αγαθό που παράγεται για να μοιράζεται από κοινού. Ο κύκλος του κοινού (circuit of the common) ιχνογραφεί πως οι διαμοιρασμένοι πόροι παράγουν μορφές κοινωνικής συνεργασίας –ενώσεις- που συντονίζουν τη μετατροπή των περαιτέρω πόρων σε επεκτεινόμενα κοινά. Με βάση τον κύκλο του κεφαλαίου, ο Μαρξ προσδιόρισε διαφορετικά είδη κεφαλαίου- εμπορικό, βιομηχανικό και οικονομικό- που εκτυλίσσονται σε διαφορετικές ιστορικές στιγμές ακόμα και μαζί και συμβάλουν στην συνολική κοινωνική υπαγωγή. Κατ’ αναλογία, εμείς πρέπει να αναγνωρίσουμε διαφορετικές στιγμές στην κυκλοφορία του κοινού. Αυτές περιλαμβάνουν εδαφικά-γήινα κοινά (η συνήθης κοινή χρήση των φυσικών πόρων στις παραδοσιακές κοινωνίες), σχεδιασμένα κοινά (για παράδειγμα, ο κατ’ εντολή σοσιαλισμός και το φιλελεύθερο δημοκρατικό κράτος πρόνοιας), και δικτυακά κοινά (οι ελεύθερες ενώσεις ανοιχτού λογισμικού, peer-to-peer δίκτυα –ομότιμης παραγωγής-, δίκτυα υπολογιστών και τις πολυάριθμες άλλες κοινωνικότητες της τεχνοεπιστήμης). Το κεφάλαιο σήμερα λειτουργεί ως μια συστημική ενότητα του μερκαντιλισμού, των βιομηχανικών και χρηματιστηριακών στιγμών, αλλά το σημείο διοίκησης-εντολής στην σύγχρονη, νεοφιλελεύθερη φάση είναι το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο. Στον εικοστό πρώτο αιώνα ο κομμουνισμός μπορεί, και πάλι κατ’αναλογία, να αποτελέσει ένα όραμα ως μια σύνθετη ενότητα εδαφικών, κρατικών και δικτυακών κοινών, αλλά το στρατηγικό και απαραίτητο σημείο σε αυτό το σύνολο είναι τα δικτυακά κοινά. Αυτά πρέπει ωστόσο, να εξεταστούν στην εξάρτησή τους, και ακόμα στην ενδεχόμενη αντίφαση, με άλλους τομείς των κοινών. Το πλαίσιο ενός σύνθετου κομμουνισμού που βασίζεται στην κυκλοφορία μεταξύ πολλαπλών αλλά κοινών μορφών είναι οι ανοιχτές δυνατότητες για νέους συνδυασμούς ευχάριστων συνηθειών, πλανητικών σχεδίων και αυτόνομων ενώσεων. Ότι ακολουθεί επεκτείνεται σε αυτές τις αινιγματικές παρατηρήσεις.
Η κυκλοφορία του κεφαλαίου
Ο Marx περιέγραψε περίφημα το εμπόρευμα, ένα αγαθό που παράγεται για ανταλλαγή ανάμεσα σε ιδιοκτήτες, ως την «κυτταρική μορφή» του κεφαλαίου, το αρχέγονο σημείο από το οποίο προκύπτουν όλες οι πολύπλοκες και σύνθετες εκδηλώσεις.
«ο πλούτος των κοινωνιών όπου κυριαρχεί ο κεφαλαιοκρατικός τρόπος παραγωγής εμφανίζεται σαν ένας ‘τεράστιος σωρός από εμπορεύματα’, και το ξεχωριστό εμπόρευμα σαν η στοιχειώδικη μορφή του. Για αυτό, η έρευνά μας αρχίζει με την ανάλυση του εμπορεύματος» (Marx 1867:49 μτφρ.) (2)
Η παραγωγή αυτής της ανάπτυξης ωστόσο, δεν περιγράφεται πλήρως μέχρι τον δεύτερο Τόμο του Κεφαλαίου, ο οποίος περιγράφει το μοντέλο κυκλοφορίας του κεφαλαίου. Αυτό το μοντέλο ιχνηλατεί τη μεταμόρφωση του εμπορεύματος σε χρήμα και πάλι πίσω. Ο κύκλος εκφράζεται από τον κλασσικό τύπο Χ-Ε(ΕΔ/ΜΠ)…Π…Ε’-Χ’. Το Χρήμα(Χ) χρησιμοποιείται για την αγορά εμπορευμάτων (Ε), συμπεριλαμβάνοντας την εργατική δύναμη (ΕΔ) καθώς και τα μηχανήματα και τις πρώτες ύλες που είναι τα μέσα παραγωγής (ΜΠ). Αυτά ρίχνονται στην παραγωγή (Π) για να δημιουργηθούν νέα εμπορεύματα (Ε’), τα οποία πουλιούνται για περισσότερα χρήματα (Χ’), μέρος των οποίων διαιρείται ως κέρδος, μέρος του οποίου χρησιμοποιείται για την απόκτηση περισσότερων μέσων παραγωγής για την κατασκευή περισσότερων εμπορευμάτων. Τα χρήματα στο τέλος της διαδικασίας είναι περισσότερα από αυτά στο ξεκίνημα και η αξία του παραγόμενου εμπορεύματος είναι μεγαλύτερη από την αξία των εμπορευμάτων που χρησιμοποιήθηκαν ως εισροές και η διαδικασία επαναλαμβάνεται επ’ άπειρον (ad infinitum).
Αυτός ο κύκλος θα μπορούσε, τόσο σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση όσο και γενικά να αποτύχει. Ένα Ε (Εμπόρευμα) μπορεί να μην βρει τα Χ (Χρήματα) εάν ο πωλητής δεν συναντήσει τον αγοραστή, ούτε το Χ (Χρήματα) να συναντηθούν με το Ε (Εμπόρευμα) εάν ο αγοραστής στερείται τον πωλητή, και όλα μπορεί να αποτύχουν τελείως εάν μείνουν έξω από την άσχημη Π (Παραγωγή). Αλλά εάν ξεπεραστούν αυτοί οι κίνδυνοι, η κυκλοφορία του κεφαλαίου γίνεται μια αυτό-καταλυτική, αυτό-παραγωγική, αυτοπροωθούμενη διαδικασία ανάπτυξης, ένας «συνεχόμενος περιστρεφόμενος κύκλος» όπου κάθε σημείο είναι ταυτόχρονα «σημείο αφετηρίας και σημείο επιστροφής». (3)
Αυτός ο κύκλος είναι η δυναμική διαδικασία που μετατρέπει τη κυτταρική μορφή του εμπορεύματος σε αυτό που ο Μαρξ ονόμασε «πολύπλοκες και σύνθετες» μορφές, μια διαδικασία οργανικής δημιουργίας, μορφοποίησης ολόκληρου του καπιταλιστικού μεταβολισμού, που απορροφά τις προηγούμενες μορφές του κοινωνικού σώματος. Είναι, για να χρησιμοποιήσουμε μια διαφορετική γλώσσα, το μονοπάτι από το μοριακό επίπεδο του κεφαλαίου στη μοριακή εκδήλωση του κεφαλαίου.
Η διαδικασία κυκλοφορίας που ξεκινά με το χρήμα και τελειώνει με περισσότερο χρήμα είναι μια ατέρμονη διαδικασία, αλλά μπορεί να τονιστεί με διαφορετικούς τρόπους. Θα μπορούσαμε να κοιτάξουμε στην αφετηρία και στο τέλος της πράξης παραγωγής ή με το κεφαλαίο στη μορφή του εμπορεύματος ή στην χρηματική του μορφή. Όπως επισημαίνει ο David Harvey «μπορούμε να δημιουργήσουμε τρία διαφορετικά παράθυρα και να κοιτάξουμε τα γενικά χαρακτηριστικά της κυκλοφορίας του κεφαλαίου. Από το κάθε παράθυρο μπορούμε να δούμε κάτι διαφορετικό (…) Στο τέλος, φυσικά, ενδιαφερόμαστε για την κυκλοφορία του κεφαλαίου στο σύνολό της, αλλά δεν μπορούμε να την κατανοήσουμε (…) χωρίς να εξετάσουμε τις εσωτερικές της διαφοροποιήσεις.» (4) Έτσι, για παράδειγμα, ο μετασχηματισμός των εμπορευμάτων σε χρήμα (Ε-Χ) είναι ο ρόλος του εμπορικού κεφαλαίου, η παραγωγή εμπορευμάτων από τα μέσα εμπορευμάτων (Π) διαμεσολαβείται από το βιομηχανικό κεφάλαιο, και η μετατροπή του χρηματικού κεφαλαίου σε παραγωγικό κεφάλαιο είναι το υποτιθέμενο καθήκον του χρηματιστικού κεφαλαίου (Χ-Ε). Ενώ όλα έχουν συμφέρον την επέκταση της υπεραξίας, δεν συμφωνούν απαραίτητα για το πώς να τη διανείμουν μεταξύ τους.
Αυτοί οι διαφορετικοί τομείς είναι τόσο συγχρονικοί όσο και διαχρονικοί. Δηλαδη, ενώ είναι ταυτόχρονα αναγκαίοι για να πραγματοποιηθούν πλήρως οι λειτουργίες της καπιταλιστικής κοινωνίας, ο καθένας έχει την υπεροχή του σε διαφορετικές εποχές. Έτσι, για παράδειγμα, η ανάπτυξη του μερκαντιλικού-εμπορικού κεφαλαίου από τον 16ο έως τον 18ο αιώνα έχει συχνά ειδωθεί ως η προϋπόθεση για την εμφάνιση του βιομηχανικού κεφαλαίου τον 19οαιώνα, το οποίο με τη σειρά του δημιούργησε την αυξανόμενη υπεροχή του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου στα τέλη του 20ου αιώνα. Κανένα από αυτά τα διαφορετικά υποσύνολα δεν αντικατέστησε το ένα το άλλο, αλλά σε συγκεκριμένες ιστορικές στιγμές το ένα ή το άλλο δίνει το βασικό τόνο ή οδηγεί ολόκληρο το σύνολο.
Οι διακλαδισμένες επεξεργασίες που προκύπτουν από αυτούς τους κύκλους έχουν αποτυπωθεί από θεωρητικούς οι οποίοι έχουν εξελίξει το μοντέλο του Μαρξ σε περίπλοκα διαγράμματα που καταδεικνύουν την τρέχουσα βαθιά εμπλοκή μας στην εμπορευματική μορφή. Εάν σκεφτούμε μια περιστρεφόμενη σφαίρα η οποία όχι μόνο επιταχύνεται στην ταχύτητα γύρω από την περίμετρό της αλλά επεκτείνεται στη διάμετρό της καθώς γεμίζει όλο και περισσότερο χώρο τότε έχουμε την εικόνα του παγκόσμιου κεφαλαίου, γνωστού και ως «αυτοκρατορία».
Η κυκλοφορία των Αγώνων
Η σπουδαία επανανακάλυψη της αυτόνομης θεωρίας ήταν ότι η κυκλοφορία του κεφαλαίου είναι επίσης η κυκλοφορία των αγώνων. Κάθε κόμβος στην κυκλοφορία του κεφαλαίου είναι ένα δυναμικό σημείο σύγκρουσης όπου οι παραγόμενες υποκειμενικότητες που απαιτεί το κεφάλαιο ενδέχεται να αμφισβητήσουν τις επιταγές του. Εάν όχι όλες, τουλάχιστον πολλές από τις βλάβες στην κυκλοφορία του κεφαλαίου προκύπτουν επειδή η ΕΔ (Εργατική Δύναμη) αρνείται να παραμείνει ΕΔ: αντιστέκεται και επαναοικειοποιείται.
Αν και αυτή η αντίληψη έχει αποκτήσει πολλές εκφράσεις, ίσως η πιο ολοκληρωμένη της εκδοχή στην Αγγλική γλώσσα είναι το δοκίμιο των Peter Bell και Harry Cleaver «Η Μαρξική Θεωρία της Κρίσης ως Θεωρία του Ταξικού Αγώνα.» (5). Αυτή προχωρά συστηματικά σε όλο το κύκλο του κεφαλαίου και καταδεικνύει το φάσμα των πιθανών επαναστατικών διακοπών σε κάθε φάση. Έτσι, η προσπάθεια για να αγοραστεί η εμπορευματική εργασία, Χ-Ε (ΕΔ), θα μπορούσε να διακοπεί από αγώνες ενάντια στην αποστέρηση-εκτόπιση των πληθυσμών οι οποίοι είναι απαραίτητοι για να δημιουργηθεί το προλεταριακό δυναμικό, ή να διατηρηθεί αυτό το εργατικό δυναμικό στην κατάλληλη συνθήκη της επισφάλειας. Η αγορά πρώτων υλών, Χ-Ε(ΧΠ), μπορεί να ματαιωθεί από οικολογικούς αγώνες. Η στιγμή της παραγωγής (Π) ήταν η περιοχή της κλασσικής αντίστασης στην εκμετάλλευση στους χώρους εργασίας, με απεργίες, καταλήψεις και σαμποτάζ. Η πώληση εμπορευμάτων, Ε-Χ, απειλούνταν απο τους κινδύνους της κλοπής και του μποϋκοτάζ στη δημόσια επαναοικιοποίηση.
Επιπλέον, κάθε ένα από αυτά τα σημεία ανάφλεξης μπορεί να ανάψει τα υπόλοιπα. Αυτή η πολλαπλασιαστική συνέπεια μπορεί να συμβεί καθώς εμφανίζεται ασχεδίαστα-ασυνείδητα -εάν, για παράδειγμα, οι καπιταλίστες εκτίθενται σε υψηλά κόστη για πρώτες ύλες που προκαλούνται από «πολέμους πόρων» και έρχεται ως απάντηση η εντατικοποίηση του ρυθμού εκμετάλλευσης στην παραγωγή, με αποτέλεσμα έντονες απεργίες, ή ως απάντηση σε απεργίες χρησιμοποιούνται τεχνολογικές καινοτομίες που έπειτα υπερπαράγουν τόσα πολλά προϊόντα που δεν μπορούν να πουληθούν, και με τη σειρά τους παράγουν υφέσεις, ανεργία και μαχητικά κινήματα λόγω της εξαθλίωσης. Όμως η σύνδεση θα μπορούσε επίσης να είναι μια συνειδητή διαδικασία, καθώς τα υποκείμενα αμφισβητούν το κεφάλαιο σε διάφορα σημεία τα οποία συνδέονται το ένα με το άλλο. Η έννοια της κυκλοφορίας των αγώνων αποτελεί τη βάση για τις πιο πλούσιες σκέψεις για την χρήση των μέσων επικοινωνίας, παλαιών και νέων, για να συνδεθούν αυτοί οι διαφοροποιημένοι φορείς σε νέους συνδυασμούς, μια γραμμή ανάλυσης που εκτείνεται από τις αντανακλάσεις του Romano Alquati «ακτινοβολώντας τις επιχειρησιακές πληροφορίες του αγώνα» έως την έννοια του Cleaver περί «ηλεκτρονικού εργοστασίου του αγώνα»(6).
Οι προθέσεις της ανάλυσης των Bell και Cleaver για την έννοια της κυκλοφορίας των αγώνων ήταν να ασκήσουν μια επιθετική κριτική στον αντικειμενικό Μαρξισμό, ο οποίος είδε το κεφάλαιο να οδηγείται σε κρίση σύμφωνα με τελεολογικούς νόμους: αντιθέτως αυτό που έδηξαν οι Bell και Cleaver ήταν ότι οι περισσότεροι τέτοιου τύπου «νόμοι» ήταν το αποτέλεσμα των συγκρουόμενων διανυσμάτων των αγώνων που διεξάγονται από συλλογικά υποκείμενα. Αλλά τελικά, η έννοια της κυκλοφορίας των αγώνων είχε ακόμη ευρύτερες συνέπειες. Στις διάφορες αρθρώσεις της αυτονομίας αποκεντρώθηκε η παραδοσιακή μαρξιστική υπόθεση περί συγκρούσεων στο άμεσο σημείο της παραγωγής. Η εστίαση στην αντίσταση στα εργοστάσια έγινε εκτός τόπου και διαχύθηκε στη πολλαπλή οπτική αμφισβήτησης σε ολόκληρο το κυκλοφορούμενο διασυνδεδεμένο κοινωνικό εργοστάσιο. Ο μοναχικός γεροτυφλοπόντικας του Μαρξ που αντιστοιχεί στο προλεταριάτο που σκάβει κάτω από το δάπεδο του εργοστασίου έγινε η «φυλή των τυφλοποντίκων» που σκάβουνε δίκτυα από τούνελ μέσα από σχολεία, σπίτια και υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας. (7) Αυτή η οπτική για διεύρυνση της κυκλοφορίας των αγώνων, εμφανίζεται σε διαφορετικούς κόμβους σε όλο το μήκος του κύκλου του κεφαλαίου, οι οποίοι αγώνες δυνητικά διασυνδέονται. Αυτή η οπτική είναι μέρος της γενεαλογίας της οριζόντιας-εγκάρσιας πολιτικής και του πλήθους, έννοιες οι οποίες έχουν γίνει μέρος του θεωρητικού λεξικού του σύγχρονου κινήματος των κινημάτων.
Ωστόσο, εάν η θεωρία της κυκλοφορίας των αγώνων ανάτρεψε τους υπολογισμούς του αντικειμενικού μαρξισμού για την κρίση, και απο-κέντρωσε την κλασική μαρξιστική εστίαση στο άμεσο σημείο της παραγωγής, αυτή επίσης, με έναν πολύ κλασικό μαρξιστικό τρόπο, έχει λίγα να πει σχετικά με την μακροπρόθεσμη έκβαση αυτών των αγώνων. Ναι, η ικανή διάδοση τέτοιων αγώνων μπορεί να φέρει το κεφάλαιο σε κατάρρευση. Ναι, στους αγώνες τα υποκείμενα αυτοαξιοποιούνται, ανακτούν αξίες χρήσεις από την σφαίρα της ανταλλαγής, κερδίζουν πίσω το χρόνο και τη ζωή. Το θαυμάσιο δοκίμιο των Bell and Cleaver τελειώνει με την παρατήρηση ότι αυτό που «καθορίζει ένα επαναστατικό υποκείμενο δεν είναι μόνο η αρνητική ενέργεια-δύναμη για την κατάργηση του κεφαλαίου αλλά η θετική δύναμη-ενέργεια για τον καθορισμό όλο και περισσότερο των δικών του αναγκών, για να χαράξει μια εκτεταμένη σφαίρα της δικιάς του κίνησης και για να δημιουργήσει ένα νέο κόσμο στη θέση του καπιταλισμού» (8) Αλλά οι οργανωτικές ή θεσμικές μορφές αυτής της πιθανής «εκτεταμένης σφαίρας» είναι απροσδιόριστες. Εάν σήμερα η έννοια της κυκλοφορίας των αγώνων μιλάει καλά στις πολλαπλές φωνές που διακηρύσσουν ότι «ένας άλλος κόσμος είναι εφικτός», στην αρχική ερώτηση «αλλά τι κόσμος;» - ή ακόμα, εάν κάποιος επιθυμεί να τονίσει μια πιθανή ποικιλομορφία των ρυθμίσεων, «ποιος κόσμος;»- δεν απαντάει.
Η Κυκλοφορία του Κοινού
Επειδή οι πρακτικές αγώνα του πολυποίκιλου κινήματος, και μαζί οι αναδυόμενες θεωρητικές αντανακλάσεις, έχουν φτάσει κατά τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια σε ένα αρκετά υψηλό επίπεδο, εμείς ίσως τώρα να είμαστε σε θέση να κάνουμε ένα ακόμα βήμα. Έχοντας περάσει από την κυκλοφορία του κεφαλαίου στην κυκλοφορία των αγώνων, εμείς μπορούμε να προχωρήσουμε από την κυκλοφορία των αγώνων στην κυκλοφορία του κοινού.
Το κοινό, και τα κοινά, είναι όροι οι οποίοι έχουν γίνει πρόσφατοι κοινοί μεταξύ των ακτιβιστών. Το σύνηθες σημείο αναφοράς αποτελούν οι γαίες που συλλογικά χρησιμοποιούνταν για σκοπούς επιβίωσης από τις προκαπιταλιστικές αγροτικές κοινότητες και καταστράφηκαν με περιφράξεις κατά τη διαδικασία της πρωταρχικής συσσώρευσης. (9) Παρόλο που απέναντι στις περιφράξεις αντιστάθηκαν ανοικτές ή παράνομες εξεγέρσεις των οποίων οι πλήρεις διαστάσεις μόλις πρόσφατα αποκαλύφθηκαν από τους Peter Linebaugh και Maurice Rediker σχετικά με την «υδρο-κεφαλική» εξέγερση, αυτοί οι αγώνες τελικά ηττήθηκαν. (10) Αλλά το ενδιαφέρον για τα κοινά έχει αναβιώσει από τους αντιπάλους του παγκόσμιου κεφαλαίου που αναζητούν μια πλεονεκτική θέση από την οποία να μπορούν να κριτικάρουν τις «νέες περιφράξεις» που ιδιωτικοποιούν τους φυσικούς και κοινωνικούς πόρους σε ολόκληρο τον πλανήτη. (11) Μερικοί ρομαντικοποιούν τα ιστορικά κοινά ως μια προκαπιταλιστική ουτοπία, παρά ως ένα περιθωριακό συμπλήρωμα στη φεουδαρχική ιεραρχική τάξη. Άλλοι επικαλούνται τα κοινά μόνο όταν βοηθούν καλύτερα στο σχεδιασμό της εμπορευματοποίησής τους. Αλλά η έννοια εξακολουθεί να αποτελεί ένα σημαντικό μοχλό για να αναθεωρηθεί το ζήτημα της συλλογικής παραγωγής και ιδιοκτησίας, και είναι προς αυτό το σκοπό, και με ένα βαθύ χρέος σε θεωρητικούς όπως ο John McMurtry και ο Massimo de Angelis οι οποίοι έχουν ήδη σκεφτεί προς αυτή τη κατεύθυνση, η οποία αναπτύσσεται εδώ. (12)
Εάν η κυτταρική μορφή του καπιταλισμού είναι το εμπόρευμα, η κυτταρική μορφή του κομμουνισμού είναι το κοινό. Το εμπόρευμα είναι ένα αγαθό που παράχθηκε για να πουληθεί. Το κοινό είναι ένα αγαθό που παράχθηκε για να έχει διαμοιρασμένη χρήση. Το κεφαλαίο είναι ένα τεράστιος σωρός εμπορευμάτων. Ο κομμουνισμός είναι μια πολλαπλότητα κοινών.
Το εμπόρευμα, ένα αγαθό που παράχθηκε για ανταλλαγή, προϋποθέτει ιδιώτες ιδιοκτήτες μεταξύ των οποίων συμβαίνει η ανταλλαγή. Το κοινό προϋποθέτει συλλογικότητες εντός των οποίων συμβαίνει το μοίρασμα, συλλογικότητες που συντονίζουν, οργανώνουν και σχεδιάζουν αυτό το μοίρασμα. Θα αποκαλώ αυτές τις συλλογικότητες Ενώσεις (Associations).
Μπορούμε έτσι να υποθέσουμε μια κυκλοφορία του κοινού. Αυτή ιχνηλατεί πως οι ενώσεις διαφόρων τύπων, από συνελεύσεις φυλών έως σοσιαλιστικούς συνεταιρισμούς ή open source δίκτυα οργανώνουν διαμοιρασμένους πόρους σε παραγωγικά σύνολα τα οποία δημιουργούν περισσότερους διαμοιρασμένους πόρους οι οποίοι με τη σειρά τους παρέχουν την βάση για τη μορφοποίηση νέων ενώσεων. Εάν το Κ (C) εδώ αναπαριστά όχι το Εμπόρευμα (Commodity) αλλά τα Κοινά (Commons) και το Ε συμβολίζει τις Ενώσεις τότε ο βασικός τύπος είναι :
Ε – Κ – Ε’. Αυτό στη συνέχεια μπορεί να αναπτυχθεί ως
Ε – Κ… Π… Κ’ – Ε’ , επαναλαμβάνεται επ’ άπειρο.
Δύο σημειώσεις σχετικά με αυτόν τον τύπο. Πρώτον: έχουμε να κάνουμε όχι μόνο με Κοινά αντί για Εμπορεύματα, αλλά και με Ενώσεις αντί για Χρήμα. Το συμπέρασμα είναι ότι η συλλογική οργάνωση, και όχι οι ανταλλακτικές αγορές, κυβερνούν τη διανομή των Κοινών, είτε μέσω αμοιβαίας βοήθειας, δημόσιου σχεδιασμού ή με οικονομίες δώρου. Θα το συζητήσουμε αυτό αργότερα. Δεύτερον: σε αυτόν τον τύπο, οι πόροι που οργανώνονται από Ενώσεις σε παραγωγή Κοινών δεν μπορούν να περιγραφούν ως Εργατική Δύναμη και Μέσα Παραγωγής, επειδή αυτοί οι όροι υποδηλώνουν ακριβώς την περιοριστική αφαίρεση και αλλοτρίωση που είναι σύμφυτη με την συσσώρευση εμπορευμάτων. Για να υποδείξω ότι η ανθρώπινη δημιουργικότητα και τα οικολογικά πλούτη γίνονται κάτι άλλο από απλοί παράγοντες την παραγωγής όταν οργανώνονται μέσω Ενώσεων, θα επισημαίνονται εδώ ως ΓΝ (Γενική Νόηση - General Intellect) και ΦΜ (Φυσικός Μεταβολισμός). Αυτοί μπορεί να είναι λάθος όροι, αλλά δεν θα το συζητήσουμε αυτό εδώ περαιτέρω, επειδή αποτελεί θέμα άλλης δημοσίευσης.
Αν μια αγροτική Ένωση (Ε) με βάση την επιτυχή καλλιέργεια μια Κοινής φυτείας μπανάνας (Κ) ενωθεί μαζί με άλλες τέτοιες Ενώσεις, πρώτον για να βάλει περισσότερες γαίες υπό καλλιέργεια, και έπειτα για να σχηματίσει μια βιομηχανική μονάδα συσκευασίας η οποία έπειτα παρέχει τον πυρήνα για επιπλέον συνεργατική διεξαγωγή δραστηριοτήτων, έχουμε μια κυκλοφορία των κοινών. Εάν μια Ένωση ενός δημόσιου χρηματοδοτούμενου εκπαιδευτικού συστήματος έρευνας συλλογικά δημιουργήσει ένα λογισμικό που παρέχει τη βάση για μια Ένωση open source-ανοιχτού κώδικα (Έ) έχουμε μια κυκλοφορία των κοινών. Και εάν αυτά το open source λογισμικά στη συνέχεια διατίθενται ελεύθερα στον αρχικό αγροτικό συνεταιρισμό για να κάνει τις σχεδιασμένες του δραστηριότητες, έχουμε μια επιπλέον κυκλοφορία. Η κυκλοφορία του κοινού είναι για αυτό μια δυναμική στην οποία τα κοινά μεγαλώνουν, γίνονται περίτεχνα, πολλαπλασιάζονται και διαφοροποιούνται σε ένα κίνημα αντι-υπαγωγής ενάντια στο κεφάλαιο, δημιουργώντας τις «πολύπλοκες και σύνθετες» μορφές του κομμουνισμού.
Μπορούμε να περιγράψουμε αυτή τη σύνθετη πολυπλοκότητα κατ’ αναλογία με τη διαφοροποίηση του Μαρξ για τα συγκεκριμένα υποκυκλώματα εντός της κυκλοφορίας του κεφαλαίου. Κατά τον ίδιο τρόπο μπορούμε να διαφοροποιήσουμε συγκεκριμένες στιγμές στη κυκλοφορία του κοινού, στιγμές οι οποίες δίνουν ποικίλες προτεραιότητες στη βασική σχέση των Ενώσεων και των Κοινών, και οι οποίες επίσης έχουν, σε διάφορες ιστορικές στιγμές διαφορετικό βάρος ή σημασία. Έτσι, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για:
Πρωτόγονο κομμουνισμό (το λεγόμενο), ο οποίος βασίζεται στα εδαφικά κοινά τα οποία περιλαμβάνουν το μοίρασμα των φυσικών πόρων, όπως της γης, των παιχνιδιών, καυσόξυλα και νερό, στη βάση των ενώσεων που σχηματίζονται με βάση τις ιδιαιτερότητες της κάθε ένωσης. Με τον τρόπο που αυτές οι ενώσεις λαμβάνουν ως βάση την προφανώς δεδομένη ποιότητα των φυσικών πόρων, μπορούμε να πούμε ότι προέρχονται από το σχήμα Κοινά σε Ενώσεις (Κ-Ε).
Αντίθετα, διάφορες μορφές σχεδιασμένων κοινών αναδύθηκαν ως ριζοσπαστικά σχέδια για την δημόσια ιδιοκτησία και τη κρατική διαχείριση στα εργοστάσια και στα αστικά κέντρα της βιομηχανικής επανάστασης. Στο βαθμό που αυτές επικεντρώθηκαν στα κέντρα των νέων βιομηχανικών δυνατοτήτων παραγωγής σε μορφές συλλογικές, προχώρησαν από την Παραγωγή στα Κοινά (Π-Κ). Τα κύρια παραδείγματα είναι οι κατ’εντολή οικονομίες του αυταρχικού σοσιαλισμού και το κοινωνικό κράτος του φιλελεύθερου καπιταλισμού, και σε μικρότερο βαθμό υπάρχουν επίσης σημαντικές μειοψηφικές παραδόσεις συνεταιρισμού και αυτοδιαχειριζόμενων κινημάτων.
Τελικά, τα δικτυακά κοινά προχωρούν στη βάση των κοινωνικών-επικοινωνιακών δυνατοτήτων με κυριότερη αυτές την γλώσσα, και οι οποίες κοινωνικές-επικοινωνιακές δυνατότητες επιτρέπει να συμβούν οι πρακτικές των Ενώσεων. Έτσι το κίνημα σε αυτό το σημείο είναι της μορφής Ε-Κ (από τις Ενώσεις στα Κοινά). Σήμερα βλέπουμε μια έκρηξη νέων εξελίξεων σε αυτόν τον υποκύκλο, που συμπεριλαμβάνει το λογισμικό ανοιχτού κώδικα (open source software), ομότιμα δίκτυα (peer-to-peer networks), διανεμημένα δίκτυα υπολογιστών (grid computing) και άλλες κοινωνικοποιήσεις της εργασίας που εστιάζει στην τεχνοεπιστήμη, τις οποίες θα συζητήσουμε περαιτέρω σε επόμενο κεφάλαιο.
Όπως και τα διάφορα είδη του κεφαλαίου, αυτές οι διαφορετικές μορφές των κοινών έχουν ανθίσει ή έχουν καταστραφεί σε διάφορες ιστορικές εποχές. Πράγματι, οι διαφορετικές μορφές του κεφαλαίου και των κοινών θα πρέπει να ειδωθούν ως αθροιστικές ή προβοκατόρικες η μια απέναντι στην άλλη. Έτσι τα εδαφικά κοινά δέχθηκαν επίθεση από τις δυνάμεις του μερκενταλικού-εμπορικού κεφαλαίου, το οποίο με αυτόν τον τρόπο έθεσε τις βάσεις για τον βιομηχανικό καπιταλισμό στον οποίο τα σχεδιαστικά κοινά ήταν μια απάντηση. Η προσωρινή επιτυχία αυτών των εν λόγω εκτεταμένων κρατών που βασίστηκαν στα κοινά ακολουθήθηκε από την αυτοϋπονόμευσή τους λόγω της ρευστής κινητικότητας του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, του οποίου η εμφάνιση είναι ωστόσο, άρρηκτα δεμένη με την ανάπτυξη ενός μέσου επικοινωνίας -του Internet-, το οποίο αποτελεί την βάση για την ανάδυση των δικτυακών κοινων. Η έννοια της κυκλοφορίας των αγώνων μπορεί να ξαναγραφτεί ως η ιστορία αυτού του ανταγωνιστικού σπιράλ, μεταξύ της κυκλοφορίας του κεφαλαίου και της κυκλοφορίας των κοινών.
Επειδή το σημερινό κεφάλαιο έχει κυρίως διατηρήσει την πρωτοβουλία σε αυτόν τον ανταγωνισμό, πολλές μορφές των κοινών έχουν εν μέρει καταστραφεί. Παρόλο που τα εδαφικά κοινά παραμένουν, ωστόσο κινδυνεύουν, σε ορισμένες αγροτικές και ιθαγενικές κοινότητες, έχουμε μόνο μια αποσπασματική κατανόηση για το πώς δούλευαν στις μέρες της ακμής τους. Σε μεγάλο βαθμό τα σχεδιαστικά κοινά έχουν γίνει αντιληπτά και υπό συνθήκες εγγυώνται μεγάλη δυσμορφία, και στη συνέχεια ακόμα περισσότερο δέχθηκαν επιθέσεις και υποβαθμίσθηκαν. Έχουμε να κάνουμε συχνά με μια αρχαιολογία κοινών, με μια σειρά ερείπιων. Αλλά αυτά τα ερείπια μπορεί επίσης να είναι, για να χρησιμοποιήσουμε την ωραία φράση του Fredric Jameson, μια «αρχαιολογία του μέλλοντος.» (13)
Σύνθετος Κομμουνισμός
Τον κομμουνισμό του εικοστού πρώτου αιώνα μπορούμε να τον οραματιστούμε ως μια σύνθετη ενότητα εδαφικών, σχεδιαστικών και δικτυακών κοινών (terrestrial, planner andnetworked commons), στον οποίο το κάθε ένα κοινό ενισχύει και ενεργοποιεί τα υπόλοιπα. Όπως το κεφάλαιο σήμερα λειτουργεί ως συστημική αλλά διαφοροποιημένη ενότητα των εμπορικών, βιομηχανικών και χρηματοπιστωτικών στιγμών του κύκλου του, έτσι και ο σύγχρονος κομμουνισμός θα μπορούσε από τις κυτταρικές μορφές των κοινών να αναπτυχθεί σε σύνθετες μορφές που θα συνδέουν τη λογική των ηθών αμοιβαία βοήθειας, διακυβερνητικού σχεδιασμού και του ελεύθερου ανοικτού κώδικα και των ομότιμων δικτύων.
Τα εδαφικά-επίγεια κοινά σήμερα επανεμφανίζονται ως η αξίωση για μια σειρά από οικολογικές ρυθμίσεις για τη διατήρηση της βιόσφαιρας από εξάντληση. Η επιτακτική ανάγκη των νέων συνηθειών και κανόνων και οι καθημερινές πρακτικές όσον αφορά την παραγωγή και κατανάλωση είναι το μεγάλο μήνυμα του πράσινου κινήματος. Αλλά η ανάγκη για μια βιοπολιτική των κοινών επεκτείνεται πέρα από τα περιβαλλοντικά ζητήματα σε θέματα κλιματικού ελέγχου, επιδημιολογίας, και διαχείρισης της βιοτεχνολογίας, οι οποίες είναι στην πραγματικότητα παραγωγή ενός κοινού παγκόσμιου κοινωνικού σώματος. Η γενιά των νέων ηθών στα κοινά ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα αυτής της διαμοιρασμένης σωματικότητας, σε οτιδήποτε από το ασφαλές σεξ έως την ανακύκλωση των αέριων εκπομπών και στην κλωνοποίηση, είναι το θέμα της παραγωγής υποκειμενικότητας σήμερα.
Τέτοια ήθη δεν μπορούν ούτε να εμφυτευτούν, ούτε να βλαστήσουν ούτε να ανθίσουν χωρίς νέες μορφές σχεδιασμού. Παρ’όλες τις ελευθεριακές αντιρρήσεις, μου φαίνεται αδύνατο να προβλεφθεί η αντιμετώπιση της παγκόσμιας φτώχιας, των ασθενειών, ή της κλιματικής αλλαγής χωρίς την αποκατάσταση ενός ήθους δημόσιας ιδιοκτησίας και συντονισμένης κατανομής πόρων, και σε όλα τα επίπεδα, τοπικό-δημοτικό, εθνικό, και παγκόσμιο. Και σε αυτό το τελευταίο επίπεδο, θα πρέπει να είναι σε μια κλίμακα που θα μπορεί πραγματικά να κάνει να φαινονται οι προσπάθειες των σχεδιασμένων κρατών του παρελθόντος πολύ λίγες-μικρες και επιφυλακτικές. Μια βάση του κομουνισμού του εικοστού πρώτου αιώνα είναι η επιστροφή, ίσως πολύ αργά, του σχεδίου, για την αποκατάσταση των ερειπίων του πλανήτη από την φαντασμαγορία του νεοφιλελεύθερου laissez-faire.
Ένας τέτοιος σχεδιασμός μπορεί, ωστόσο, να είναι ένας εφιάλτης εάν είναι να προκύψει από την κληρονομιά των καταστροφικών σοσιαλιστικών πειραμάτων. Ο μόνο τρόπος να αποκτήσει αυτή η πλανητική συν-διαχείριση ριζοσπαστική-δημοκρατική μορφή, παρά δεσποτική-τεχνοκρατική, είναι μέσω κινητοποίησης των ικανοτήτων των δικτυακών κοινών σε ανοικτές μορφές συλλογικής ιδιοκτησίας και συμμετοχικού σχεδιασμού. Είναι σε αυτό το πλαίσιο που εμείς μπορούμε να εντοπίσουμε το ζήτημα της άυλης εργασίας, την οποία ερμηνεύω ως εκείνες τις μορφές επικοινωνιακής και συναισθηματικής παραγωγής που συνδέονται, όχι αποκλειστικά αλλά έντονα, με τα ψηφιακά δίκτυα. Εδώ κάνω τρεις προτάσεις.
Πρώτον, μια τέτοια άυλη εργασία δημιουργεί οικονομίες λογισμικού μετα-σπάνης, των οποίων η λογική των κοινών προβληματοποιεί τη εμπορευματική μορφή. Οι «ελεύθεροι και ανοικτοί πόροι» και τα «ομότιμα δίκτυα» (peer to peer networks) αποτελούν τον τρόπο του εικοστού πρώτου αιώνα αυτού που ο Μαρξ είχε αποκαλέσει το 1844 ως «ελεύθερη ένωση» (free association). [14] Τέτοια πειράματα δεν είναι μη αφομοιώσιμα από το εμπόρευμα, αλλά στην μη-ανταγωνιστική τους πληρότητα και στην άμεση κυκλοφορία των αγαθών δημιουργούν έντονα προβλήματα στην ιδιωτική ιδιοκτησία και στον καταμερισμό της αγοράς. Σε αντίθεση με την υπόθεση της «τραγωδίας των κοινών», η οποία είναι δημοφιλής μεταξύ των υποστηρικτών της αγοράς, και η οποία προβλέπει τον αναπόφευκτο εκφυλισμό των πόρων που βρίσκονται εκτός της ατομικής ιδιοκτησίας, τέτοιες άυλες πρακτικές εξερευνούν τις δυνατότητες ενός «κέρατος της αμάλθειας των κοινών», στο οποίο η συνεργατική δημιουργία και η διαμοιρασμένη χρήση δημιουργούν ισχυρότερα και πιο πλούσια αγαθά. (15) Με αυτή την έννοια, λοιπόν, η κατασκευή ενός δικτύου κοινών έχει ήδη αναδυθεί σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο.
Δεύτερον, η συνέπεια αυτής της εξέλιξης πηγαίνει πίσω, μέσω άλλων τομέων των κοινών – αυτών των εδαφικών-γήινων και των σχεδιασμένων κοινων. Εάν οι συνέπειες των δικτύων ήταν απλώς να μείνουν στην πραγματικότητα των άυλων αγαθών –μουσική, ταινίες, παιχνίδια, διανοητική παραγωγή- θα μπορούσαν να περιλαμβάνονται ως ένας παρεκκλίνων και γκετοποιημένος υποτομέας ενός κατά τα αλλά μη μολυσμένου – μη κατηγορηθέν κεφαλαίου. Αλλά μια τέτοια συγκράτηση είναι όλο και πιο δύσκολη. Αυτό συμβαίνει διότι η κυκλοφορία του λογισμικού είναι μια «κίνηση σε εργαλεία» η οποία διανέμει, ως κώδικας, τα μέσα για την παραγωγή και την σχεδίαση. (16) Αυτό έχει σοβαρές επιπτώσεις για την αναζωογόνηση ενός σχεδιασμένου κοινού δημόσιας ιδιοκτησίας και διακυβερνητικής συνεργασίας
Η δημιουργία του προσωπικού υπολογιστή ήταν αναμφισβήτητα ένα σημαντικό βήμα προς την κοινωνικοποίηση της παραγωγής. Αλλά αυτό το βήμα έχει ήδη επεκταθεί με τη δημιουργία μικροεπεξεργαστών, χαμηλού κόστους, προγραμματισμένες εργαλειομηχανές οι οποίες μπορούν να έχουν «εξερχόμενα» ότι στο παρελθόν θεωρούνταν ότι μπορεί να βγει μόνο από μεγάλης κλίμακας βιομηχανικές μονάδες, και επίσης αυτά τα εργαλεία μπορούν να κάνουν ακόμα περισσότερα καθώς υπόσχονται να παράγουν την ίδια πληροφοριακή λογική που κυριαρχεί στον πολιτιστικό τομέα. (17) Εάν κάποιος αρχίζει να σκέφτεται τα ομότιμα δίκτυα των μικροεπεξεργαστών να τρέχουν σε ανοικτά λογισμικά τότε θα δει τη δυνατότητα αποκεντρωμένης συλλογικής διασποράς των βιομηχανικών ικανοτήτων η οποία θα κάνει τους πρωτοπόρους της συνεργασίας των εργατών να παραληρούν.
Κάτι ακόμα που με την ίδια διαδικασία επηρεάζει τις πολιτικές των σχεδίων του κυβερνητικού σχεδιασμού. Το ηλεκτρονικό δίκτυο των αγώνων σήμερα αποτελείται όχι μόνο από την κυκλοφορία ηλεκτρονικών ειδοποιήσεων (e-alerts), ανακοινώσεων, και αντάρτικων νέων αλλά εξίσου αποτελείται από την κυκλοφορία των ερευνητικών εργαλείων, των κυβερνο-γεωγραφικών εργαλείων, των ικανοτήτων αναζήτησης, των πακέτων λογιστικής, των τραπεζών δεδομένων, των συλλεκτών γνώσεων, των υπολογιστικών φύλλων και των εξομοιωτών. Αυτό είναι που πραγματοποιεί τη διάδοση στα επίπεδα του μοριακού ακτιβισμού διοίκησης, διαχείρισης και σχεδιασμένων ικανοτήτων, οι οποίες ήταν κάποτε στην κατοχή των μεγαλομοριακών αλληλουχιών της κυβερνητικής και εταιρικής εξουσίας. Με αυτή την έννοια ο αφορισμός του Λένιν ότι «κάθε μάγειρας θα πρέπει να μάθει να κυβερνά το κράτος», τόσο πικρά ειρωνικός μετά το πείραμα της Σοβιετικής Ένωσης στο οποίο «το κράτος κυβερνούσε κάθε μάγειρα», τώρα αυτός ο αφορισμός ανανεώνεται με έναν λοξό τρόπο. (18)
Μερικές από τις πιο δραματικές επιπτώσεις αυτής της δικτυακής κοινωνικοποίησης των μέσων παραγωγής έχουν σχέση με τα νέα εδαφικά-γήινα κοινά των οίκο και βιο-ανησυχιών. Μεγάλης κλίμακας ερευνητικά σχέδια όπως η έρευνα για εξωγήινη νοημοσύνη, υπερθέρμανση του πλανήτη και προβλέψεις για την κλιματική αλλαγή και τον έλεγχο των επιδημιών, απαιτούν μεγάλες υπολογιστικές ικανότητες, και υλοποιούνται μέσα από τις μυριάδες ατομικές συνεισφορές των αχρησιμοποίητων υπολογιστικών κύκλων από ιδιώτες. Υιοθετώντας τα σε πολύ μεγάλη κλίμακα, αυτό θα ισοδυναμούσε με το να ψηφίζουν με μια οθόνη την οποία την υποστηρίζουν ερευνητικά προγράμματα –μια τεράστια επανακοινωνικοποίηση της συλλογικής γνώσης, μια άσκηση της γενικής διάνοιας (general intellect).
Ας κατανοήσουμε ότι αυτές οι ριζοσπαστικές δυνατότητες δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν σε κάθε αυτόματη ντετερμινιστική εξέλιξη της τεχνολογίας, αλλά μόνο μέσω αγώνων, όχι μόνο για την ιδιοκτησία αλλά κυρίως για το σχεδιασμό και την αρχιτεκτονική των δικτύων, αγώνες που δεν πρέπει μόνο να πολεμήσουν, αλλά που πρέπει να πολεμήσουν λεπτομερώς, να εστιάσουν στις ιδιαιτερότητες. Με αυτό κατά νου -και μόνο με αυτό κατά νου- υπάρχουν σοβαροί λόγοι για να προτείνουμε ότι παρόλο που τον κομμουνισμό του εικοστού πρώτου αιώνα πρέπει να τον οραματιστούμε ως μια σύνθετη ενότητα εδαφικών-γήινων, κρατικών και δικτυακών κοινών, το στρατηγικό και κατάλληλο σημείο σε αυτό το σύνολο είναι τα δικτυακά κοινά της άυλης εργασίας.
Η τρίτη πρόταση είναι, ωστόσο, πιο προειδοποιητική. Ενώ η επέκταση των δικτυακών κοινών δημιουργήθηκε από την άυλη εργασία, μπορεί να κυκλοφορήσει μέσω άλλων τομέων των κοινών, η υλοποίηση των δυνατοτήτων των δικτύων είναι επίσης ανεξάρτητη -ίσως μερικές φορές ακόμα και σε αντίθεση- από τους μετασχηματισμούς σε αυτούς τους τομείς. Ως εκ τούτου, ανεξάρτητα από το αν πραγματοποιούνται οι δημοκρατικές ικανότητες των δικτυακών κοινών, αυτές θα εξαρτώνται από τα σχεδιασμένα κοινά για την κατασκευή ελεύθερων ή φθηνών υποδομών πρόσβασης σε επικοινωνίες, από δημοτικά wi-fi σημεία διανομής έως τη μαζική διανομή εξαιρετικά φθηνών laptops, στη δημιουργία προγραμμάτων εκπαίδευσης, στην επαναπροώθηση εταιρικών IP διευθύνσεων, και στην εγκαθίδρυση ανοικτών προτύπων για δημόσιους οργανισμούς. Είναι αλήθεια επίσης ότι τα ψηφιακά δικτυακά κοινά, καθώς είναι ηλεκτρικά είδη, εξαρτώνται από πηγές έντασης και από την κατασκευή ηλεκτρονικών υπολογιστών, καθώς και από τη γενιά των χωματερών για ηλεκτρικά είδη, οι οποίες τοποθετούνται στα εδαφικά-γήινα κοινά. Αυτού του είδους οι διασυνδέσεις, αλληλεξαρτήσεις, και πιθανές αντιφάσεις μεταξύ διαφορετικών τομέων είναι, ωστόσο, ακριβώς που τονίζουν το μοντέλο της κυκλοφορίας των κοινών, και αποτελούν μια πρόσκληση για μια εδαφικοποιημένη ουτοπία.
Συμπέρασμα: Προγνώστες (Pre-Cogs)
Αυτό το θέμα του αριστερού ουτοπισμού που έχει από καιρό ξεχαστεί, έχει στην πραγματικότητα την τελευταία δεκαετία ξανανοίξει από πολλές κατευθύνσεις. Αυτή η αναζωπύρωση έχει πάρει ώθηση τόσο στους δρόμους του Βερολίνου όσο και στις ζούγκλες της Τσιάπας – από την πτώση του σοσιαλισμού κατ’εντολή, και την αναβίωση του αντικαπιταλιστικού ακτιβισμού. Είναι, νομίζω, ένα σημαντικό βήμα. Στο Μιλάνο, οι επισφαλείς νεοεισερχόμενοι στο κογκνιταριάτο ή στην άυλη εργατική δύναμη έχουν χρησιμοποιήσει την μεταφορά από το Minority Report, και αναφέρονται στους εαυτούς τους ως «pre-cogs» (προγνώστες)[1]. Παίρνοντας την μεταφορά στα σοβαρά, ας κοιτάξουμε προς το μέλλον για να αντιληφθούμε όχι μόνο τους κινδύνους του, αλλά και την ελπίδα. Αυτό το άρθρο επιχείρησε μια τέτοια ματιά, αποφεύγοντας το κλειδωμένο βλέμμα του αφηρημένου ουτοπικού Marx που έχει δεχθεί περίφημη κριτική. Ακριβώς όπως μεθοδολογικά προκύπτει η ιδέα της κυκλοφορίας των αγώνων, από την έννοια της κυκλοφορίας του κεφαλαίου, έτσι η έννοια της κυκλοφορίας των κοινών προκύπτει από την κυκλοφορία των αγώνων. Οι μάχες για τα κοινά –εδαφικά, σχεδιασμένα και δικτυακά- συμβαίνουν τώρα. Ο σύνθετος κομμουνισμός είναι μια προωθημένη προβολή αυτών των ιδανικών.
Αποτελεί μια έννοια υπό ανάδυση (η κυκλοφορία των κοινών). Η αξίωση των κοινών ως η κυτταρική μορφή (της κυκλοφορίας των κοινών), η εγγεγραμμένη στην κυκλοφορία γενιά των κοινών αγαθών και οι συνεργατικοί οργανισμοί ως δυναμική της ανάπτυξης (της κυκλοφορίας των κοινών), προβλέπουν έναν σύνθετο κομμουνισμό, ο οποίος χτίζεται από το άθροισμα και τη διασύνδεση αυτών των κύτταρων και των κύκλων. Σε αντίθεση με τη λογική του από πάνω προς τα κάτω, και με τα αφηρημένα σχεδιαγράμματα κάποιων άλλων σημερινών αριστερών ουτοπιών, αυτή (η κυκλοφορία των κοινών) προβλέπει έναν κομμουνισμό που αναδεύεται από τα κάτω. Θα μπορούσαμε να σκεφτούμε κατ’αναλογία με τις αλλαγές στον τομέα της έρευνας της τεχνητής νοημοσύνη. Εδώ η έμφαση έχει στραφεί τις τελευταίες δεκαετίες από τον προγραμματισμό ολοκληρωμένων και άψογων λογικών μοντέλων στη συναρμολόγηση πολλών μικρών μονάδων κώδικα που μπορούν στην αλληλεπίδρασή τους να προωθηθούν, αν και απρόβλεπτα, σε υψηλότερα επίπεδα πολυπλοκότητας. Το σύνθημα αυτής της έρευνας είναι «γρήγορα, φθηνά και εκτός ελέγχου.»(19) Τα κοινά μπορεί να είναι γρήγορα ή αργά, ακόμα καλύτερα από φτηνά είναι να είναι δωρεάν, αλλά εκτός ελέγχου –εκτός ελέγχου από την κοινωνία του ελέγχου, εκτός ελέγχου από το παγκόσμιο κεφάλαιο- αυτός πράγματι είναι ο στόχος. Με τη μετάβαση από ένα κυτταρικό μοντέλο κοινών και ενώσεων το οποίο είναι απλό, ακόμα και στοιχειώδες, αυτό το άρθρο έχει ως στόχο να προτείνει μια διαδικασία που είναι επεκτάσιμη, νοητή στα επίπεδα από το τοπικό, το δημοτικό έως το πλανητικό, και τους όρους των διασυνδέσεων μεταξύ αυτών των επιπέδων. Και μιλώντας για ένα κομμουνισμό που συντίθεται από την κυκλοφορία διακριτών τοπικοτήτων –εδαφικές, σχεδιαστικές, δικτυακές- που παρόλα αυτά μπορούν να συνδεθούν και να ενισχύσουν η μια την άλλη προσπάθησε να ξεφύγει από την παραίσθηση -ονειρικό κόσμο ή εφιάλτη- μια ενιαίας ουτοπίας, που ο Σοβιετικού τύπου σοσιαλισμός ήταν απλώς ο πιο περιβόητος, υπερ ενός ετερογενούς κομμουνισμού που χτίζεται από πολλαπλές μορφές της κοινής λογικής, ένας κομμουνισμός των μοναδικοτήτων. Υπό αυτές τις συνθήκες μπορεί να είναι δυνατό για ακόμη μια φορά να ειπωθεί: «Omnia sunt communia» (Όλα είναι κοινά).
NOTES
1. Giorgio Agamben, The Coming Community. Minneapolis: University of Minnesota; Michael Hardt and Antonio Negri, Empire, Harvard: Harvard University press, 2000.
2. Karl Marx. Capital. Volume 1. New York: Vintage, 1977, 125.
3. Karl Marx, Capital Vol. II. New York: Vintage, 1981, 180.
4. David Harvey, The Limits to Capital. Oxford: Blackwell, 1982. 69-71
5. Peter Bell, and Harry Cleaver. “Marx’s Theory of Crisis as a Theory of Class Struggle.”Research in Political Economy 5 (1982). Available online The Commoner: A Journal for Other Values 5 (2002). http://www.commoner.org.uk/cleaver05.pdf
6. Romano Alquati, “The Network of Struggles in Italy,” Unpublished Paper, 1974. Red Notes Archive: London.
7. Sergio Bologna, “The Tribe of Moles.” In Italy: Autonomia—Post-Political Politics, ed. Sylvere Lottringer and Christian Marazzi. New York: Semiotext(e), 1980, 36-61.
8. Bell and Cleaver, 60.
9. See E.P. Thompson, Customs in Common. Merlin, London, 1991; Michael Perelman, The Invention of Capitalism: Classical Political Economy and the Secret History of Primitive Accumulation. Durham: Duke University Press, 1992.
10. Peter Linebaugh & Maurice Rediker, The Many Headed Hydra: Sailors, Slaves, Commoners and the Hidden History of the Revolutionary Atlantic. Beacon, Boston, 2000.
11. Midnight Notes Collective, Midnight Oil: Work, Energy. War 1973-1992. New York: Autonomedia, 1992.
12. John McMurtry, Value Wars: The Global Market Versus the Life Economy. London: Pluto, 2002; Massimo De Angelis, The Beginning of History: Global Capital and Value Struggles. London: Pluto. Forthcoming.
13. Fredric Jameson, Archaeologies of the Future: The Desire Called Utopia and Other Science Fictions. London: Verso, 2005.
14. Karl Marx, Economic and Philosophical Manuscripts. New York: International Publishers, 1964.
15. Garrett Hardin, “The Tragedy of the Commons”, Science. 162 (1965) pp. 1343- 48; Eric Raymond, The Cathedral and the Bazaar: Musings on Linux and Open Source by an Accidental Revolutionary, O’Reilly Media, New York, 2001.
16. Peter Lunenfeld, Snap to Grid: A User’s Guide to Digital Arts, Media and Cultures. Cambridge, MA: MIT Press, 2001.
17. Neil Gershenfeld, Fab: The Coming Revolution on Your Desktop—from Personal Computers to Personal Fabrication. New York: Basic 2005.
18. V.I. Lenin, State and Revolution; Spunk Library: An Anarchist Library and Archive, “The Bolsheviks and Workers Control 1921.” Available on-line:http://www.spunk.org/texts/places/russia/sp001861/1921.html
19. Rodney Brooks and Anita Flynn, “Fast, Cheap and Out of Control: A Robot Invasion of the Solar System,” Journal of the British interplanetary Society 48 (1989
[1] Σμτ. Ο νεολογισμός precogs έγινε από την ομάδα chainworkershttp://www.chainworkers.org/ στο Μιλάνο, στις αρχές της δεκαετίας του 2000 θέλοντας να συνδυάσουν το precariato με το cognitariato. Η ιδέα πάρθηκε από του προγνώστες (precogs) της ταινίας της εποχής minority report. Περισσότερες πληροφορίες πάνω στο θέμα δείτε την μπροσούρα «επισφάλεια ?»http://blackout.yfanet.net/pdf/tamatiatouplhthous04.pdf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου