Alain Badiou: “Ο κομουνισμός είναι μια νέα ιδέα στην Ευρώπη”

Ακολουθεί μια ενδιαφέρουσα συζήτηση που είχε ο Αλαίν Μπαντιού (Alain Badiou) με συνεργάτες της εφημερίδας Libération στις 26 Ιανουαρίου 2009. Μεταξύ των πολλών θεμάτων που σχολιάζει ο Badiou, μιλά για τον Σαρκοζύ και την εκλογική του βάση, για τις κινητοποιήσεις εναντίον του, για το ρόλο των διανοούμενων στην πολιτική σκηνή, για την επίθεση του Ισραήλ στην Γάζα, για τις θρησκείες και την ανάγκη του διαχωρισμού τους από το κράτος και την πολιτική, για το Όχι στο Ευρωσύνταγμα και το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, για τις εξεγέρσεις της νεολαίας κ.ά.

“Ο κομουνισμός είναι μια νέα ιδέα στην Ευρώπη”

του Alain Badiou

Συζήτηση στην Libération, 26 Ιανουαρίου 2009.
Kangourou. Γίνεται όλο και πιο φανερό ότι είναι πάντοτε οι πολίτες αυτοί που χάνουν, όπως έδειξε διάπλατα η κρίση. Γιατί η κοινωνία δίνει την εντύπωση ότι είναι αδύναμη, ανίκανη να αντιδράσει και, γι’ αυτό, χρειάζεται ένα νέο μοντέλο;

Alain Badiou. Η πραγματική δυσκολία είναι ότι η αντίσταση κι η αντίδραση μέσα στο υπάρχον πολιτικό και θεσμικό πλαίσιο είναι κάτι το πολύ δύσκολο. Θα χρειαζόμασταν να ανακαλύψουμε αφενός με ποια μέσα πρέπει να αντιδράσουμε κι αφετέρου ποιο περιεχόμενο πρέπει να έχει μια τέτοια αντίδραση. Κάτι τέτοιο θα πάρει χρόνο, αλλά παραμένω πεπεισμένος ότι είναι δυνατό να συμβεί.

Senso69. Νομίζετε, όπως χθες βράδυ ισχυρίσθηκε ο Jean-Luc Mélenchon στην εκπομπή του Serge Moati, ότι αυτούς τους τελευταίους μήνες είναι “σάπια” η ατμόσφαιρα στο επίπεδο των δημόσιων ελευθεριών, κάτω από τις ενέργειες της κυβέρνησης και του Προέδρου;

Αναμφίβολα. Ένα κύριο τμήμα των πολιτικών του Σαρκοζύ παράγουν μια υποβάθμιση των δημόσιων ελευθεριών. Υπάρχει ένας πολλαπλασιασμός των ελέγχων, μια χειροτέρευση των δεινών, όπως και ανοικτές επιθέσεις εναντίον των θεσμών που επιφορτίζονται την υπεράσπιση των ελευθεριών αυτών. Δεν υπάρχει πια καμιά αμφιβολία ότι η έννοια με την οποίαν καταλαβαίνει ο Σαρκοζύ ότι πρέπει να κάνει τη διακυβέρνηση του κράτους είναι κυρίως μια αυταρχική και καταπιεστική έννοια.

Hugues. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα κάλεσε για μια “κοινωνική και πολιτική” κινητοποίηση την Πέμπτη. Έχει επιτέλους έρθει η ώρα των κινητοποιήσεων εναντίον των πολιτικών του Σαρκοζύ;

Δεν πιστεύω ότι το Σοσιαλιστικό Κόμμα έχει επιδείξει, την τελευταία περίοδο, καμιά ιδιαίτερη κλίση να γίνει η κινητήρια δύναμη των κινητοποιήσεων. Μάλλον φαίνεται να ακολουθεί τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνονται από άλλους προς αυτήν την κατεύθυνση. Η κινητοποίηση αυτή λοιπόν αναμενόταν για πολύ καιρό. Το κύριο ερώτημα είναι αν τελικά θα αποτελέσει μια ευκαιρία για ενοποίηση και ενίσχυση του δυναμικού της.

Equalbeings.net. Κατά τη διάρκεια του πρώτου τρίτου της πενταετίας του, υπήρχαν κάποια πράγματα που δεν τα περιμένατε στις πολιτικές που εφάρμοσε ο Σαρκοζύ μαζί με τους υπουργούς του και τους καπιταλιστικο-κοινοβουλευτικούς συνεργούς τους; Εκπλαγήκατε από κάτι ή, αντίθετα, ήσαν όλα στο ύψος των “προσδοκιών” σας;

Ένα μέρος των κατασταλτικών ενεργειών του Σαρκοζύ ήταν πέρα από αυτά που μπορούσα να φαντασθώ. Ειδικότερα αναφέρομαι στους διοικητικούς ελέγχους που αφορούν τους ψυχασθενείς και τις επαναλαμβανόμενες προσπάθειες, με μια χωρίς όρια σκληρότητα, για την καταστολή των ανηλίκων. Από μια άλλη πλευρά, μπορεί κανείς να μείνει έκπληκτος με τις συστηματικές παρεμβάσεις του κράτους να στηρίξει τις τράπεζες, τη στιγμή που το φιλελεύθερο δόγμα ήθελε να συμπιέζει, σχεδόν χωρίς κανένα όριο, τις δημόσιες δαπάνες.

Prataine. Αναμφίβολα πολλοί από μας περιμένουμε τους “διανοούμενους,” αν ακόμη υπάρχουν, να σπάσουν τη σιωπή τους, να υψώσουν τις λαλίστατες φωνές τους, όλοι μαζί και με τόνο δυνατό, ώστε να μην αφήνουμε τους γενναίους δάσκαλούς μας να “αντιστέκονται” και να δείχνουν “ανυπακοή” μόνοι τους.

Μου φαίνεται άδικο να λέμε ότι σήμερα κανένας διανοούμενος δεν μιλά εναντίον της κυρίαρχης κατάστασης των πραγμάτων. Είναι αλήθεια ότι κοπιάζουμε να βγούμε από μια περίοδο κατά την οποίαν ένας σημαντικός αριθμός διανοούμενων εμφανίζονται να συμβιβάζονται με την καθεστηκυία τάξη. Αλλά πιστεύω και πολύ περισσότερο επιθυμώ να αλλάξει η κατάσταση αυτή. Σ’ οποιαδήποτε περίπτωση αφορά εμένα, το καινούργιο γεγονός δεν είναι τόσο να μιλώ, όσο να ακούγομαι περισσότερο από πριν.

Soussou. Τι νομίζετε για τον τρόπο που τα νέα κι οι ειδήσεις στην Γαλλία χειρίζονται το θέμα της επίθεσης του Ισραήλ στην Γάζα;

Θα ήθελα να παρέμβω σ’ ένα φαινομενικά δευτερεύον σημείο, το οποίο όμως για μένα έχει μεγαλύτερη σημασία: θα έπρεπε να ήταν πιο επουσιώδες να είχαμε περισσότερες ειδήσεις και μαρτυρίες για τις διαδηλώσεις που αντιπαρατίθενται στον πόλεμο, μέσα στο ίδιο το Ισραήλ. Όπως θα περίμενε κανείς, ένα τέτοιο ρεύμα, βέβαια, είναι μειοψηφικό, αλλά υπάρχει, είναι γεμάτο τόλμη κι αποφασιστικότητα κι, αν το μέλλον ανήκει στην ειρήνη, είναι αυτό το ρεύμα που ενσαρκώνει το μέλλον.

Simone. Είσθε άθεος. Θα λέγατε ότι οι θρησκείες δεν είναι τίποτε άλλο παρά οι αρχαϊκές και τοτεμικές μορφές της πολιτικής; Και με την πολιτική εννοώ την αποπομπή του υπερβατικού ως κανόνα του συλλογικού πεπρωμένου;

Η θέση μου πάνω στο σημείο αυτό, όπως ενισχύθηκε από ένα πρόσφατο ταξίδι στην Παλαιστίνη, είναι ότι σήμερα υπάρχει μια απολύτως επιτακτική ανάγκη να διαχωρίσουμε την πολιτική από την θρησκεία. Ακριβώς όπως θα έπρεπε να διαχωρίσουμε, για παράδειγμα, τα φυλετικά ζητήματα από τα ζητήματα της ταυτότητας. Οι θρησκείες μπορούν και πρέπει να συνυπάρχουν μέσα στην ίδια χώρα, αλλά μόνον αν κι εφόσον η πολιτική και το κράτος είναι διαχωρισμένα απ’ αυτές.

Spartacus2. Νομίζετε ότι οι Γάλλοι θα ξυπνήσουν πριν το τέλος αυτής της πενταετούς θητείας του Σαρκοζύ; Γιατί αν αναλογιστούμε ποιος εκλέχθηκε το 2007, αυτό μας λεει πολλά πράγματα για την κατάσταση του εγκεφαλικού ξεπεσμού πολλών από τους συμπολίτες μας..

Η εκλογή του Σαρκοζύ είναι το προϊόν δυο διαδικασιών. Πρώτον, της ιδιοποίησης των ψήφων του Εθνικού Μετώπου από την κλασική δεξιά. Και δεύτερο, του δυσανάγνωστου του χαρακτήρα της πολιτικής της αριστεράς. Μόνο από αυτή την άποψη, μπόρεσε να επέλθει κάποια εγκεφαλική μαλάκυνση.

Xalatparis. Γιατί το Όχι στο Ευρωπαϊκό δημοψήφισμα δεν προκάλεσε μια ανάταση του Σοσιαλιστικού Κόμματος και, με τον τρόπο αυτό, μια συγκροτημένη ανοικοδόμηση της αριστεράς;

Αυτό που συνέβη μας έχει δείξει ότι, σ’ ένα μεγάλο βαθμό, η στράτευση από ορισμένους ηγέτες του Σοσιαλιστικού Κόμματος κάτω από το Όχι του δημοψηφίσματος αντιστοιχούσε περισσότερο σε μια επιλογή τακτικής, στο εσωτερικό του κόμματος, παρά σε μια ειλικρινή επιθυμία να δημιουργηθεί μια νέα αριστερά. Στην πραγματικότητα, η ψήφος αυτή χρησιμοποιήθηκε, παρά βρήκε την πολιτική έκφρασή της.

Dodcoquelicot. Η φιλοσοφία που καλείται δίπλα στην πολιτική, είναι κάτι το καινούργιο; Πιστεύετε ότι ο Νικολά Σαρκοζύ αξίζει να μας ανησυχεί και του δίνουμε τόση μεγάλη σημασία;

Οι πολιτικές δεσμεύσεις της φιλοσοφίας ανήκουν σε μια Γαλλική παράδοση, από τον 18ο αιώνα, και, γι’ αυτό, δεν ήμουν εγώ αυτός που τις ανακάλυψε. Όσο για τον Σαρκοζύ, για μένα, λειτουργεί σαν ένα σύμπτωμα της κατάστασης της τρέχουσας πολιτικής και, γι’ αυτό το λόγο, μίλησα για εκείνο, του οποίου “είναι το όνομα,” κι όχι για το πρόσωπό του.

Albanulle. Οι διανοούμενοι έχουν ένα μικρό μεγάφωνο, ενώ οι κυβερνήσεις και οι θεσμοί έχουν πρόσβαση σ’ ένα πολύ δυνατό μικρόφωνο και σ’ εκατομμύρια συσκευών τηλεόρασης. Θεωρείτε όπως ο Chomsky ότι τα μήντια μαζικής επικοινωνίας διαχειρίζονται τη βιομηχανία της συναίνεσης έτσι ώστε να στρέφουν την πολιτική οικονομία προς όφελός τους; Δεν είναι αυτό μια υπεξαίρεση της δημοκρατίας;

Το κράτος κι αυτοί που έχουν την εξουσία πάντοτε κατείχαν περισσότερα μέσα, προπαγάνδα και πρόσβαση στην πληροφορία από ό,τι οι φτωχοί κι οι εξεγειρόμενοι. Ας θεωρήσουμε, για παράδειγμα, τους προπαγανδιστικούς μηχανισμούς της Εκκλησίας το Μεσαίωνα, όταν υπήρχε μια εκκλησία σε κάθε χωριό. Δεν κυκλοφορούσε τότε τίποτε το νέο, καμιά πληροφορία. Η επιτυχία των λαϊκών κινημάτων ή των επαναστάσεων έπρεπε πάντοτε να νικήσει τις κυρίαρχες γνώμες. Και γνωρίζουμε ότι αυτό είναι δυνατό να γίνει, μέσα από τη χρήση των νέων μέσων που είναι διαθέσιμα, όπως του τύπου, του ραδιόφωνου, της τηλεόρασης και σήμερα του Ίντερνετ.

Gogol. Δεν νομίζετε ότι μπορεί να γίνει κάποια σύγκριση μεταξύ του ακατάσχετου καπιταλισμού του Σαρκοζύ και της δικής σας αρχαϊκής ριζοσπαστικής γραμμής;

Έχοντας αρχίσει την πορεία του πριν τέσσερις αιώνες, ο καπιταλισμός, ακόμη και χωρίς φραγμούς, είναι πολύ πιο αρχαίος από όλες τις ριζοσπαστικές γραμμές που του αντιπαρατίθενται. Ας σταματήσουμε να θεωρούμε ότι ο φιλελευθερισμός, που ήταν της μόδας το 1840, ενσαρκώνει τη νεωτερικότητα και τη μεταρρύθμιση. Είναι ο κομουνισμός αυτός που φέρνει μια νέα ιδέα στην Ευρώπη.

Simone. Ποια είναι τα πολιτικά όρια των εξεγέρσεων της νεολαίας στη Γαλλία;

Το πρόβλημα αφορά την ενότητα της νεολαίας και μετά την ενότητα μεταξύ της νεολαίας και της μάζας των σύνηθων εργατών. Κατά πρώτο λόγο, το όριο είναι ότι δεν υπάρχει, επί του παρόντος, καμιά πραγματική σύγκλιση μεταξύ των λαϊκών νεολαιίστικων εξεγέρσεων και των διαδηλώσεων διαμαρτυρίας των μαθητών λυκείου και των φοιτητών. Κατά δεύτερο λόγο, το όριο είναι η απουσία ενός ενοποιητικού καλέσματος, το οποίο θα ήταν κοινό και ως προς την απογοήτευση της νεολαίας και ως προς τις σοβαρές δυσκολίες που αντιμετωπίζει η ζωή των ενηλίκων.