Επαναθεμελίωση της κομμουνιστικής προοπτικής

Αναγκαιότητα ο πόλος της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς

Το άνοιγμα του ΝΑΡ προς τις οργανώσεις, τους ανένταχτους αγωνιστές της ριζοσπαστικής Αριστεράς και τον κόσμο του κινήματος με στόχο την ενότητα και τη διαμόρφωση ενός δυναμικού πόλου της αντικαπιταλιστικής, επαναστατικής Αριστεράς είναι ασφαλώς μια θετική πρωτοβουλία. Είναι επίσης σωστό ότι η επιδίωξη αυτής της ενότητας θα πρέπει να ξεκινά και να έχει ως βασικό κριτήριο, όχι την εξεύρεση συμμάχων γενικώς, αλλά το πολιτικό περιεχόμενο μιας τέτοιας ενότητας και ενοποίησης.
Απ' αυτή την άποψη, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι το ΝΑΡ με το 2ο Συνέδριό του έθεσε το ζήτημα της κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης στην εποχή μας, χωρίς βέβαια να προχωρήσει αρκετά σε μια ανάλυση αυτής της προοπτικής. Και αυτό ήταν, αναμφισβήτητα, ένα από τα σημαντικότερα σημεία του 2ου Συνεδρίου. Επειδή, λοιπόν, το ζήτημα αυτό και η προοπτική της κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης αφορά το ίδιο το περιεχόμενο της πολιτικής, το άνοιγμα της διαδικασίας για τη διαμόρφωση του πόλου της επαναστατικής Αριστεράς δεν είναι σκόπιμο να γίνει χωρίς ταυτόχρονα να τεθεί αυτό το ζήτημα, το οποίο ασφαλώς θα σφραγίσει το περιεχόμενο και τις συγκεκριμένες μορφές της «Αριστεράς της Νέας Εποχής» γενικότερα. Η υπόθεση βέβαια και η ανάγκη μιας κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης είναι ένα διεθνές ζήτημα. Εμείς ξεκινάμε με γνώμονα να συμβάλουμε σ' αυτή την υπόθεση αυτό που μπορούμε και μάλιστα, στο μέτρο του δυνατού, με μια διεθνική διαδικασία θεωρητικής συζήτησης - επεξεργασίας και κοινής δράσης.

Προκειμένου να ανοίξει η συζήτηση στο χώρο της επαναστατικής Αριστεράς, είναι αναγκαίο να προχωρήσουμε σε μια πρώτη σκιαγράφηση των βασικών ζητημάτων που μπαίνουν στο πλαίσιο μιας τέτοιας προοπτικής κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης. Έχοντας επίγνωση ότι δεν είναι εδώ δυνατόν να προσφερθεί μια εξαντλητική θεματολογία, επισημαίνουμε ενδεικτικά τα ακόλουθα:

1. Δημοκρατία στην παραγωγή, στην πολιτική οργάνωση και στην κοινωνία: Η ολοκληρωτική εκτράχυνση του καπιταλιστικού συστήματος, στο σημερινό του στάδιο, καθιστά το ζήτημα της δημοκρατίας εξαιρετικά επείγον και επιτακτικό. Σε αντίθεση με την τάση αυτή του συστήματος, η αγωνιστική διεκδίκηση μιας απελευθερωτικής διεύρυνσης της δημοκρατίας θα πρέπει να θεωρηθεί, παρά τα ασφυκτικά πλαίσια του συστήματος, όχι μόνο ως ένας επιθυμητός στόχος, αλλά και ως μέσο για την ενότητα της Αριστεράς και την αποτελεσματική προώθηση του αναγκαίου (επαναστατικού) κοινωνικού μετασχηματισμού.

2. Αυτο-οργάνωση και αυτο-απελευθέρωση της εργατικής τάξης: Η κοινωνική απελευθέρωση της εργατικής τάξης (της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας), όταν επιτευχθεί ιστορικά, θα είναι αποτέλεσμα του επαναστατικού αγώνα της ίδιας της εργατικής τάξης. Αν και δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί ο ρόλος των πολιτικών πρωτοποριών, το κύριο ζήτημα είναι η μαζική ανάπτυξη μιας επαναστατικής διαδικασίας «από τα κάτω».

3. Υπέρβαση του αστικού ατομικισμού προς μια κουλτούρα κοινής δράσης, αλληλεγγύης και συντροφικότητας: Η κριτική ανάλυση της εξέλιξης των κοινωνικών σχέσεων, σε συνδυασμό με την καθημερινή κοινή δράση και την ανάπτυξη μιας δημοκρατικότητας των πολιτικών διαδικασιών, μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη ενός εργατικού πολιτισμού που θα ενισχύει την ενότητα της Αριστεράς και την αποτελεσματικότητα του αγώνα.

4. Η εργασία, καθήκον και δικαίωμα κάθε πολίτη: Διεύρυνση και διασφάλιση αυτού του θεμελιακού δικαιώματος στην πορεία κοινωνικού μετασχηματισμού. Η φετιχοποίηση της καπιταλιστικής αγοράς, ως το πλαίσιο για τη διαμόρφωση δυνατοτήτων απασχόλησης και εργασιακών δικαιωμάτων θα πρέπει να γίνει αντικείμενο μιας ριζικής και αποφασιστικής κριτικής, ενώ παράλληλα θα πρέπει να αναπτυχθούν συγκεκριμένες πολιτικές πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών παραγωγικής οργάνωσης και απασχόλησης και για την ανάπτυξη διαδικασιών που θα οδηγούν σε μια ρήξη του κυρίαρχου καπιταλιστικού πλαισίου και των αγοραίων σχέσεων που το συνοδεύουν.

5. Η παιδεία, σε όλα τα επίπεδα, πρέπει να διασφαλιστεί ως κοινωνικό (δημόσιο) αγαθό για όλους: Πρέπει να ενισχυθεί και να διασυνδεθεί διεθνώς ο αγώνας για την ανατροπή των αντιδραστικών αλλαγών που προωθούνται και να αντιστραφούν οι εξελίξεις στο χώρο της παιδείας και έρευνας. Επιβάλλεται η αγωνιστική διεκδίκηση μιας ουσιαστικής διεύρυνσης του δημόσιου χαρακτήρα της παιδείας και της έρευνας. Η διεκδίκηση μιας δημόσιας και δωρεάν παιδείας δεν έχει νόημα μόνο από την άποψη διασφάλισης ενός κοινωνικού αγαθού, αλλά και ως μοχλός κοινωνικού μετασχηματισμού. Απ' αυτή την άποψη, επιβάλλεται η ενίσχυση της ταξικής πάλης για την αλλαγή του περιεχομένου της εκπαίδευσης.

6. Αγώνας για την ανατροπή του αστικού περιεχομένου της επιστήμης και τεχνολογίας: Αναγνωρίζοντας τον κοινωνικά μη ουδέτερο ρόλο της επιστήμης και τεχνολογίας και των παραγωγικών δυνάμεων γενικότερα, επιβάλλεται να ενισχύσουμε τον αγώνα για μια ριζική αναμόρφωση της επιστημονικής έρευνας, σε μια κατεύθυνση που να εξυπηρετεί την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών και όχι το κέρδος και να συμβάλλει σε μια οικολογικά συμβατή ανάπτυξη.

7. Διεκδίκηση, επανάκτηση και εκδημοκρατισμός των ΜΜΕ: Τα ΜΜΕ δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται μόνο ως εργασιακοί χώροι - επιχειρήσεις, όπου εργάζονται (ή ξεζουμίζονται) ορισμένοι άνθρωποι με κάποιους όρους. Τα ΜΜΕ και ιδιαίτερα τα ηλεκτρονικά, αποτελούν ένα πανίσχυρο μηχανισμό διαμόρφωσης ιδεολογίας και κοινωνικής συνείδησης και καθώς λειτουργούν κάτω από τον ολοκληρωτικό έλεγχο του κεφαλαίου και των κυβερνώντων, συντελούν αποφασιστικά στην ενίσχυση και διαιώνιση της αστικής εξουσίας και κυριαρχίας. Γι' αυτό θα πρέπει να ανατραπούν τα «τετελεσμένα» που έχουν δημιουργηθεί με την ιδιωτικοποίηση των καναλιών και των ερτζιανών και να διεκδικηθούν με κάθε τρόπο διαδικασίες παρέμβασης της Αριστεράς στον τρόπο χρήσης των κρατικών ΜΜΕ, με στόχο την ουσιαστική τους μετατροπή σε πραγματικά δημόσια μέσα.

8. Αγώνας για την ανατροπή της ατομικής (αλλά και της στενά κρατικής) ιδιοκτησίας: Ο αγώνας αυτός για την επανάκτηση του ελέγχου πάνω στα μέσα παραγωγής, που βρίσκεται στον πυρήνα της επαναστατικής υπέρβασης του ίδιου του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, δεν αφορά μόνο τα υλικά μέσα παραγωγής, αλλά και την επιστημονική και τεχνολογική γνώση. Απ' αυτή την άποψη, επιβάλλεται η κατάργηση της δυνατότητας ιδιοκτησιακής κατοχύρωσης πνευματικών δικαιωμάτων, ενώ παράλληλα θα πρέπει να επιδιωχθεί η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών συλλογικής ιδιοκτησίας (κοινοκτημοσύνης), σε μια κατεύθυνση πλήρους κοινωνικοποίησης της ιδιοκτησίας και της παραγωγής.

9. Παράλληλα, επιβάλλεται η ανάπτυξη ενός συνεχούς και πολυεπίπεδου αγώνα για την υπέρβαση της ίδιας της εμπορευματικής παραγωγής. Η ριζική αναδιοργάνωση της παραγωγικής δραστηριότητας, έτσι ώστε να στοχεύει στην παραγωγή αξιών χρήσης (για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών) και όχι ανταλλακτικών αξιών (εμπορευμάτων), προϋποθέτει τόσο την υπέρβαση της ατομικής ιδιοκτησίας όσο και την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών συλλογικής οργάνωσης και συνεργατικής παραγωγής. Αν και στα πλαίσια του σημερινού συστήματος, η συνεταιριστική δραστηριότητα έχει κατασυκοφαντηθεί και έχει ουσιαστικά καταρρεύσει, επιβάλλεται η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών οργάνωσης. Δεδομένου ότι οι νέες μορφές οργάνωσης της παραγωγής δεν μπορεί να προκύψουν από παρθενογένεση, αμέσως μετά την επανάσταση, επιβάλλεται, σε ένα περιορισμένο τουλάχιστο βαθμό, να διαμορφωθούν ορισμένα στοιχεία των νέων μορφών μέσα στο παλιό, στην ίδια δηλαδή τη μήτρα του καπιταλισμού.

10. Η ανατροπή του αστικού κράτους και η διάλυση των βασικών του μηχανισμών, αλλά και η μετεπαναστατική κατάργηση/απονέκρωση του κράτους, αποτελούν ένα κρίσιμο ζήτημα για την επαναστατική υπέρβαση του καπιταλισμού: Αλλά η αναγκαία διαδικασία μιας κοινωνικής επανάστασης δεν μπορεί να αναχθεί απλώς σε μια κρατικοκεντρική υπόθεση. Ούτε μπορεί η επανάσταση να θεωρηθεί απλώς ως μια στιγμιαία πράξη κατάληψης της κρατικής εξουσίας. Μετά την επαναστατική ρήξη, δεν καταργούνται αυτομάτως οι κοινωνικές τάξεις και έτσι η ύπαρξη ορισμένων μεταβατικών κρατικών θεσμών (ουσιαστική δημοκρατία ή «δικτατορία του προλεταριάτου») εξακολουθεί να είναι αναγκαία. Η απονέκρωση του κράτους επιτυγχάνεται με την αποκέντρωση της παραγωγής και των κοινωνικών εξουσιών (στη βάση της αρχής της επικουρικότητας), σε μια κατεύθυνση κατάργησης όλων των σχέσεων εξουσίας.

11. Από το χαρακτήρα και τη διεθνική ολοκλήρωση του σημερινού καπιταλισμού πηγάζει η ανάγκη ενός διεθνικού κοινού επαναστατικού αγώνα και μιας έμπρακτης αλληλεγγύης, παράλληλα με τα εθνικά και περιφερειακά βήματα και καθήκοντα του κοινωνικού μετασχηματισμού. Κύριο στόχο αυτού του αγώνα θα πρέπει να αποτελεί η ανατροπή και κατάργηση των υπερκρατικών θεσμών εξουσίας και κεφαλαιοκρατικής πολιτικής (διεθνείς οργανισμοί, ΕΕ, κ.λπ.).

12. Σχέση στρατηγικής - τακτικής: Το στρατηγικό ζήτημα της ανατροπής της αστικής εξουσίας και του ριζικού κοινωνικού μετασχηματισμού δεν μπορεί να μετατίθεται στο αόριστο μέλλον, αλλά σε ενεστώτα χρόνο πρέπει να σφραγίζει τη δράση του κινήματος και της οργάνωσης και να διαπλέκεται διαλεκτικά με την πολιτική τακτική. Σε μηδενικό χρόνο και σε μια διαδραστική σχέση, μπορεί να συνυπάρχει ο στρατηγικός στόχος με επιμέρους πολιτικούς στόχους, με μια σχετική βέβαια αυτοτέλεια μεταξύ των δύο. Με αυτή την έννοια, η σχέση στρατηγικής - τακτικής μπορεί σχηματικά να παρασταθεί με ομόκεντρους κύκλους, με επίκεντρο το στρατηγικό στόχο. Εδώ υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση καθορισμού ανάμεσα στο στρατηγικό στόχο και τους ευρύτερους κύκλους (τακτικών, μέτρων, μεταρρυθμίσεων) που ενδεχόμενα διασφαλίζουν τη συμφωνία και συστράτευση ευρύτερων κοινωνικών μαζών. Και επειδή η μέθοδός μας είναι σκόπιμο να έχει ένα λογικο-ιστορικό χαρακτήρα, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τον παράγοντα χρόνος. Έτσι η σχέση στρατηγικής - τακτικής μπορεί να παρασταθεί, ακόμα καλύτερα, από ένα πολύ ρηχό κώνο, δείχνοντας τη χρονική αμεσότητα της στρατηγικής. Ο χρόνος εδώ είναι σκόπιμο να εννοηθεί όχι με τη φυσική, αλλά με την πολιτική του έννοια, που προσδιορίζεται από τις ιστορικές συνθήκες και τους κοινωνικούς συσχετισμούς.

13. Σχέση θεωρίας και πράξης προς μια κομμουνιστική επαναθεμελίωση και απελευθέρωση. Αν με τον όρο κομμουνιστική επαναθεμελίωση εννοήσουμε τόσο τη συγκεκριμένη διαμόρφωση, στο έδαφος των σημερινών συνθηκών, των κοινωνικο-ιδεολογικών και οργανωτικών όρων της ταξικής πάλης, όσο και την κίνηση (το κίνημα) που αμφισβητεί την υπάρχουσα καπιταλιστική τάξη πραγμάτων, τότε η αναγκαία κοινωνικοπολιτική και θεωρητική αναζήτηση, όπως αυτή που σκιαγραφήθηκε παραπάνω, δεν μπορεί παρά να ξεκινά από την καθημερινή εμπειρία και τα αιτήματα του κοινωνικού κινήματος, και να αποτελεί μια αποκρυστάλλωση και θεωρητική γενίκευση αυτής της εμπειρίας και των κοινωνικών αναγκών, που έχει σαν στόχο το άνοιγμα ενός βαθύτερου ορίζοντα και τη διαμόρφωση μιας ορατής προοπτικής για τη νικηφόρα έκβαση του κινήματος. Μια τέτοια κοινωνικοπολιτική και θεωρητική αναζήτηση είναι ανάγκη να συμπληρωθεί, να γίνει αντικείμενο μιας παραπέρα συλλογικής επεξεργασίας, για να έλθει ξανά να δοκιμαστεί, να τροποποιηθεί και να εμπλουτιστεί στο πεδίο του κινήματος και της καθημερινής ταξικής πάλης, ενισχύοντας τους στρατηγικούς ή τακτικούς προσανατολισμούς και την αποτελεσματικότητα αυτού του αγώνα.

Με την ορατή ενδυνάμωση των κινημάτων σε διεθνές επίπεδο, την όξυνση του ταξικού αγώνα και της πολιτικής σύγκρουσης σε εθνικό επίπεδο και την πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός πόλου της επαναστατικής Αριστεράς στη χώρα μας, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ο κύβος ερρίφθη σε ένα ιστορικά κρίσιμο σημείο για την ουσιαστική και τελεσφόρα ενότητα της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς και για την πολιτική και οργανωτική αποκρυστάλλωση της Αριστεράς της νέας εποχής. Ιδού λοιπόν η Ρόδος! Ας προχωρήσουμε μπροστά!

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΙΟΔΑΚΗΣ

http://politikokafeneio.com/