Η οικοδόμηση της νέας, της αταξικής κοινωνίας, του κομμουνισμού, δεν αποτελεί απλώς και μόνο μία μετάβαση από κάποιο σχηματισμό σε κάποιον άλλο, αλλά συνιστά την εμφάνιση και την διαμόρφωση ενός ριζικά νέου τύπου κοινωνικής ανάπτυξης. Πρόκειται για μία κοσμοϊστορική αλλαγή, η οποία, ως προς το βάθος, την κλίμακα και τις προοπτικές της υπερβαίνει ακόμα και την μετάβαση της αρχαιότητας από την προ-ταξική στην ταξική κοινωνία. Πρόκειται για μία άρνηση-διαλεκτική άρση, τόσο των ταξικών ανταγωνιστικών τύπων ανάπτυξης της κοινωνίας, όσο και των πριν από αυτούς βαθμίδων, δηλ. ολόκληρης της μέχρι τώρα ιστορίας της ανθρωπότητας και των προϋποθέσεων της. Η επισήμανση αυτή θα πρέπει να υπολογίζεται όταν διατυπώνονται διάφορες εικασίες και εκτιμήσεις σχετικά με τους ρυθμούς οικοδόμησης της νέας κοινωνίας, με τις δυσκολίες που προκύπτουν κ.λ.π. Η επισήμανση αυτή αφορά επίσης τις δυσκολίες, την αντιφατικότητα και τον ιδιαίτερα περίπλοκο χαρακτήρα των σχετικών θεωρητικών προσεγγίσεων..."

Δ. Πατέλη, Μ. Δαφέρμου, Π. Παυλίδη

3/20/2008

Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ

- Συγκέντρωση του Μιλάνου, 7 Σεπτεμβρίου 1951-

1. Δεν χρησιμοποιούμε τον όρο «μαρξισμός» υπό την έννοια μιας διδασκαλίας που ανακαλύφθηκε ή παρουσιάστηκε από τον Καρλ Μαρξ ως άτομο, αλλά αναφορικά με τη διδασκαλία που εμφανίζεται μαζί με το σύγχρονο βιομηχανικό προλεταριάτο και η οποία το «συνοδεύει» σε ολόκληρη την πορεία της κοινωνικής επανάστασης. Διατηρούμε, επίσης, τον όρο «μαρξισμός», παρά την τεράστια σπέκουλα και την εκμετάλλευσή που έχει υποστεί από σειρά αντεπαναστατικών κινημάτων.

2. Ο μαρξισμός, με τη μόνη έγκυρη σημασία της λέξης, βρίσκεται σήμερα αντιμέτωπος με τρεις βασικές ομάδες αντιπάλων. Η πρώτη ομάδα είναι οι αστοί, που διατείνονται ότι ο εμπορευματικός-καπιταλιστικός τύπος οικονομίας είναι και ο έσχατος, θεωρούν αυταπάτη την προοπτική της ιστορικής του υπέρβασης από το σοσιαλιστικό τρόπο παραγωγής και, κατά συνέπεια, απορρίπτουν πλήρως τη διδασκαλία του οικονομικού ντετερμινισμού και της ταξικής πάλης. Η δεύτερη ομάδα είναι οι λεγόμενοι σταλινικοί κομμουνιστές, οι οποίοι διακηρύσσουν ότι αποδέχονται τις μαρξιστικές ιστορικές και οικονομικές διδασκαλίες, αλλά διατυπώνουν και υπερασπίζονται, ακόμη και στις αναπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες, μη επαναστατικά αιτήματα, αλλά αιτήματα πανομοιότυπα ή ακόμη και χειρότερα από τα πολιτικά (δημοκρατία) και οικονομικά (ανάπτυξη προς όφελος του λαού) αιτήματα των παραδοσιακών ρεφορμιστών. Η τρίτη ομάδα αποτελείται από αυτούς που δηλώνουν οπαδοί της επαναστατικής διδασκαλίας και μεθόδου, αλλά, παρ' όλα αυτά, αποδίδουν τη σημερινή εγκατάλειψή τους από την πλειοψηφία του προλεταριάτου σε αρχικές ελλείψεις και ανεπάρκειες της θεωρίας και, συνεπώς, υποστηρίζουν ότι αυτές πρέπει να διορθωθούν και να εκσυγχρονιστούν. Αντιμαχόμαστε και τους τρεις -τους αρνητές, τους πλαστογράφους και τους εκσυγχρονιστές- και πιστεύουμε ότι σήμερα οι χειρότεροι είναι οι τελευταίοι.

3. Η ιστορία της μαρξιστικής Αριστεράς, του ριζοσπαστικού μαρξισμού, και, ακριβέστερα, του μαρξισμού, συνίσταται στην αλλεπάλληλη αντίσταση σε όλα αυτά τα «κύματα» αναθεωρητισμού, που καταφέρονται ενάντια σε διάφορες πλευρές της διδασκαλίας και της μεθόδου, αρχής γενομένης από το οργανικά μονολιθικό μόρφωμα που ταυτίζεται με το «Μανιφέστο» του 1848. Σε άλλα κείμενα μπορεί κανείς να βρει την ιστορία των αγώνων στο εσωτερικών των τριών ιστορικών Διεθνών: τους αγώνες ενάντια στους ουτοπιστές, τους εργατιστές, τους ελευθεριακούς, τους ρεφορμιστές και εξελικτικιστές σοσιαλδημοκράτες, τους αρι-στερούς και συντηρητικούς συνδικαλιστές, τους σοσιαλπατριώτες και σήμερα τους εθνικιστές και λαϊκιστές κομμουνιστές. Μια τέτοια πάλη καλύπτει τέσσερις γενεές και, στις διάφορες φάσεις της, δεν ανήκει σε μια σειρά από ονόματα, αλλά σε μια σαφώς διακριτή και συμπαγή σχολή και, με την ιστορική έννοια, σε ένα σαφώς διακριτό κόμμα.

4. Αυτός ο σκληρός και μακροχρόνιος αγώνας θα έχανε τη σύνδεσή του με τη μελλοντική αναζωπύρωση της επανάστασης, αν, αντί για το δίδαγμα της «αμεταβλητότητας», αποδεχόταν την κοινότοπη ιδέα ότι ο μαρξισμός είναι μια θεωρία «σε διαρκή ιστορική επεξεργασία» και ότι αυτή τροποποιείται με την πάροδο και τα διδάγματα των γεγονότων. Αυτή είναι μονίμως η δικαιολογία για όλες τις προδοσίες που έχουν επισωρευτεί στην εμπειρία μας καθώς και η δικαιολογία για όλες τις επαναστατικές ήττες.

5. Η απόρριψη, εκ μέρους του υλισμού, της ιδέας ότι ένα θεωρητικό «σύστημα» που εμφανίζεται σε μια οποιαδήποτε στιγμή -ή, ακόμη χειρότερα, εμφανίζεται μέσα στο νου και συστηματοποιείται μέσα στο έργο ενός συγκεκριμένου ανθρώπου, ενός στοχαστή, ενός ιστορικού ηγέτη ή όλα αυτά μαζί- μπορεί να εμπεριέχει ολόκληρη την πορεία της μελλοντικής ιστορίας, τους νόμους και τις αρχές της με έναν αμετάκλητο τρόπο, δεν γίνεται κατανοητή υπό την έννοια του ότι δεν υπάρχουν συστήματα αρχών που μπορούν να παραμένουν σταθερά για ένα μεγάλο διάστημα της ιστορίας. Απεναντίας, η σταθερότητα τους, η αντοχή τους στη φθορά και η αντίστασή τους στις «βελτιώσεις» σημαίνει ότι αυτά αποτελούν βασικό στοιχείο της ισχύος της «κοινωνικής τάξης» στην οποία ανήκουν, του ιστορικού καθήκοντος και των ιστορικών συμφερόντων της οποίας αντανακλούν. Η αλληλοδιαδοχή τέτοιου είδους συστημάτων και σωμάτων θεωρίας και πράξης δεν συνδέεται με την έλευση ανθρώπων που σηματοδοτούν τα διάφορα στάδια κατά τα οποία αυτά εμφανίζονται, αλλά με την αλληλοδιαδοχή «τρόπων παραγωγής», δηλαδή τύπων υλικής οργάνωσης της ζωής της ανθρώπινης συλλογικότητας.

6. Το ότι, επίσης, έχει αναγνωριστεί ως ολοφάνερα λανθασμένο το τυπικό περιεχόμενο αυτών των σωμάτων διδασκαλίας όλων αυτών των αχανών ιστορικών εποχών, δεν αντικρούει, σύμφωνα με το διαλεκτικό υλισμό, την αναγκαιότητά τους για εκείνη την εποχή και, πολύ λιγότερο μπορεί να κανείς να φανταστεί ότι το λάθος θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί εάν οι σοφοί ή οι νομοθέτες σκεφτόντουσαν με καλύτερο τρόπο και ότι αυτοί θα μπορούσαν να αντιληφθούν νωρίτερα τα λάθη τους και να τα διορθώσουν. Κάθε σύστημα έχει την εξήγησή και την αιτία του μέσα στον ιστορικό του κύκλο και τα πιο σημαντικά είναι εκείνα που παρέμειναν οργανικά αμετάβλητα στη διάρκεια μακροχρόνιων αγώνων.

7. Σύμφωνα με το μαρξισμό, στην ιστορία δεν υπάρχει μια συνεχής και βαθμιαία διαδικασία όσον αφορά, πρώτα απ' όλα, το πως οργανώνονται οι παραγωγικοί πόροι, αλλά υπάρχει μια σειρά διαδοχικών αλμάτων που βρίσκονται σε μακρινή απόσταση μεταξύ, τα οποία ανατρέπουν συθέμελα ολόκληρο τον κοινωνικοοικονομικό μηχανισμό. Πρόκειται για αληθινούς κατακλυσμούς, θεομηνίες, ραγδαίες κρίσεις, όπου όλα τα πράγματα αλλάζουν μέσα σε ελάχιστο χρόνο, ενώ για μεγάλο διάστημα όλα παρέμεναν αμετάβλητα, και με τον ίδιο τρόπο συμβαίνουν τα πράγματα στο φυσικό κόσμο, στα άστρα, στο σύμπαν, στη γεωλογία και στην ίδια τη φυλογένεση των ζωντανών οργανισμών.

8. Η ταξική ιδεολογία, καθώς αποτελεί υπερδομή του τρόπου παραγωγής, δεν διαμορφώνεται από την καθημερινή επισώρευση κόκκων γνώσης, αλλά εμφανίζεται μέσα στην τομή μιας βίαιης σύγκρουσης και καθοδηγεί την τάξη που εκφράζει, με μια ουσιωδώς μονολιθική και σταθερή μορφή, σε μια μακρά σειρά αγώνων και αναταραχών έως την κρίσιμη φάση, έως την ιστορική επανάσταση που τη διαδέχεται.

9. Οι ίδιες οι διδασκαλίες του καπιταλισμού, ενώ δικαιολογούν τις κοινωνικές επαναστάσεις του παρελθόντος έως και τις αστικές επαναστάσεις, διατείνονταν ότι από αυτό το σημείο και εξής η ιστορία θα προχωρούσε σε ένα δρόμο βαθμιαίας ανόδου, χωρίς άλλες κοινωνικές καταστροφές, καθώς τα ιδεολογικά συστήματα θα απορροφούσαν με μια βαθμιαία εξέλιξη τη ροή νέων κατακτήσεων τόσο της καθαρής όσο και εφαρμοσμένης γνώσης. Ο μαρξισμός απέδειξε τη σφαλερότητα ενός τέτοιου οράματος για το μέλλον.

10. Ο ίδιος ο μαρξισμός δεν μπορεί να είναι μια διδασκαλία που υποβάλλεται καθημερινά σε διαμόρφωση και αναδιαμόρφωση με καινούργιες συνεισφορές και με την αντικατάσταση «τμημάτων» -κάνοντάς τα να μοιάζουν περισσότερο με μπαλώματα και κουρέλια- επειδή παραμένει ακόμα, μολονότι δεν είναι η τελευταία, μια από τις διδασκαλίες που αποτελούν το όπλο μιας τάξης που την εξουσιάζουν και την εκμεταλλεύονται, μιας τάξης που πρέπει να ανατρέψει τις κοινωνικές σχέσεις και που κάνοντάς το αυτό γίνεται με χίλιους δυο τρόπους ο στόχος των συντηρητικών επιδράσεων των παραδοσιακών σχημάτων και ιδεολογιών των αντίπαλων τάξεων.

11. Μολονότι είναι σήμερα δυνατόν -και μάλιστα από τότε που το προλεταριάτο εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο μεγάλο προσκήνιο της ιστορίας- να σχηματίσουμε μια κάποια ιδέα για την ιστορία της μελλοντικής κοινωνίας στην οποία δεν θα υπάρχουν πια τάξεις και, συνεπώς, ούτε πια άλλες επαναστάσεις, πρέπει να υποστηριχθεί ότι κατά τη μακρά περίοδο που θα οδηγήσει σ' αυτήν, η επαναστατική τάξη θα εκπληρώνει το καθήκον της στο βαθμό που θα δρα χρησιμοποιώντας μια διδασκαλία και μια μέθοδο που παραμένει σταθερή και που είναι παγιωμένη σε ένα μονολιθικό πρόγραμμα, καθ' όλη τη διάρκεια της τρομερής πάλης, όπου ο αριθμός των οπαδών, η επιτυχία των φάσεων και των κοινωνικών συγκρούσεων παραμένει εξαιρετικά ευμετάβλητη.

12. Έτσι, παρ’ όλο που η ιδεολογική κληρονομιά της επαναστατικής εργατικής τάξης δεν εί-ναι πλέον αποκάλυψη, μύθος, ιδεαλισμός, όπως συνέβαινε με τις προηγούμενες τάξεις, αλλά θετική «επιστήμη», υπάρχει ακόμη ανάγκη για μια σταθερή διατύπωση των αρχών της και, επίσης, των κανόνων της δράσης της, η οποία εκπληρώνει το ίδιο καθήκον και έχει την ίδια αποτελεσματικότητα με τα παλιά δόγματα, τις κατηχήσεις, τις δέλτους, τις διακηρύξεις πίστεως, τα βιβλία πνευματικής καθοδήγησης, όπως ήταν οι Βέδες, το Ταλμούδ, η Βίβλος και το Κοράνι, ή οι Διακηρύξεις Δικαιωμάτων. Τα σοβαρά λάθη, τόσο στη μορφή όσο και στο περιεχόμενο, που περιέχουν αυτοί οι πανδέκτες όχι μόνο δεν εμπόδισαν, αλλά, τουναντίον, σε πολλές περιπτώσεις συνεισέφεραν στην τεράστια οργανωτική και κοινωνική τους ισχύ, που, μέσα στη διαλεκτική της αλληλουχία, στην αρχή ήταν επαναστατική και ύστερα έγινε αντεπαναστατική.

13. Ενώ ο μαρξισμός αποκλείει οποιαδήποτε έννοια αναζήτησης της «απόλυτης αλήθειας» και δεν βλέπει στη διδασκαλία την περιγραφή ενός αιώνιου πνεύματος ή ενός αφηρημένου Λόγου, αλλά ένα «εργαλείο» δουλειάς και ένα «όπλο» μάχης, αξιώνει, πάνω στην κορύφωση της προσπάθειας και στο απόγειο της μάχης, να μην εγκαταλείπεται ούτε το εργαλείο ούτε το όπλο για «επισκευή», αλλά ότι για να νικήσουμε τόσο στην ειρήνη όσο και στον πόλεμο πρέπει να ξεκινάμε κραδαίνοντας καλά όπλα και χρησιμοποιώντας καλά εργαλεία.

14. Μια καινούργια διδασκαλία δεν μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ιστορική στιγμή, αλλά υπάρχουν δοσμένες και πολύ ξεχωριστές –καθώς επίσης και πολύ σπάνιες- περίοδοι στην ιστορία, στις οποίες μπορεί να εμφανιστεί σαν μια δέσμη εκτυφλωτικού φωτός και, εάν η κρίσιμη στιγμή δεν αναφαίνεται και το τρομερό φως δεν φανεί, είναι μάταιο να προσφεύγει κανείς σε κεράκια με τα οποία φωτίζεται ο δρόμος για τον ακαδημαϊκό σχολαστικό και τον αγωνιστή με λιγοστή πίστη.

15. Η τάξη των σύγχρονων προλετάριων, που διαμορφώθηκε στις χώρες που γνώρισαν πρώτες τη μεγάλη καπιταλιστική βιομηχανική ανάπτυξη, έβγαλε τις παρωπίδες της λίγο πριν από τα μέσα του περασμένου αιώνα. Η ολοκληρωμένη διδασκαλία στην οποία πιστεύουμε, στην οποία επιθυμούμε και στην οποία πρέπει να πιστέψουμε, είχε από εκείνη τη στιγμή όλα τα φόντα για να διαμορφωθεί και να διαγράψει μια πορεία αιώνων, την οποία πρέπει να την επαληθεύουμε και την επαναδιαβεβαιώνουμε ύστερα από τεράστιους αγώνες. Είτε αυτή η θέση εξακολουθεί να ισχύει ή η διδασκαλία θα αποδειχθεί ψευδής και η διακήρυξη για την εμφάνισης μιας νέας τάξης με το δικό της χαρακτήρα, το δικό της πρόγραμμα και το δικό της επαναστατικό ρόλο στην ιστορία θα αποδειχθεί μάταιη. Συνεπώς, όποιος προσπαθεί να αντικαταστήσει τμήματα, θέσεις και βασικά άρθρα του μαρξιστικού corpus που κατέχουμε εδώ και περίπου έναν αιώνα, ακυρώνει την ισχύ του με χειρότερο τρόπο από εκείνον που τον αποκηρύσσει ολοκληρωτικά και αναγγέλλει την αποτυχία του.

16. Μετά την «εκρηκτική» περίοδο, στην οποία η ίδια η καινοτομία της νέας επαναεπιβεβαίωσης τής προσέδωσε μια ξεκάθαρη και σαφώς προσδιορισμένη μορφή, ακολούθησε, εξαιτί-ας της σταθεροποίησης της κατάστασης, μια περίοδος που, λόγω του μακροχρόνιου χαρακτήρα της, μπορεί να χαρακτηριστεί –και έτσι πράγματι είναι- από μια ισορροπία στην οποία δεν έχουμε δει βελτίωση και εξέλιξη, αλλά παλινδρόμηση και εκφυλισμό της λεγόμενης ταξικής «συνείδησης». Οι στιγμές που η ταξική πάλη οξύνεται είναι –όπως αποδεικνύει ολόκληρη η ιστορία του μαρξισμού- οι στιγμές που η θεωρία επανακάμπτει για να επιβεβαιώσει λαμπρά τις καταβολές της και την πρώτη ακέραια έκφρασή της: αρκεί να θυμηθούμε την Παρισινή Κομμούνα, την Μπολσεβίκικη Επανάσταση και την πρώτη μεταπολεμική περίοδο στη Δύση.

17. Η αρχή της ιστορικής αμεταβλητότητας των διδασκαλιών που αντανακλούν το καθήκον των πρωταγωνιστριών τάξεων και επίσης των μεγάλων επανόδων στην αρχική αφετηρία, είναι αντίθετη με την κουτσομπολίστικη υπόθεση ότι κάθε γενιά και κάθε εποχή πνευματικού νεωτερισμού μπορεί να υπερνικήσει την προηγούμενη, σύμφωνα με το ανόητο κλισέ της αδιάκοπης γενικής προόδου και άλλες παρόμοιες ανόητες αστικές ιδέες, από τις οποίες λίγοι από εκείνους που φέρουν το όνομα του μαρξιστή είναι πραγματικά απελευθερωμένοι. Αυτή η αρχή ισχύει σε όλες τις μεγάλες περιόδους της ιστορίας.

18. Αυτό εκφράζουν όλοι οι μύθοι και, πάνω από όλα, οι μύθοι για τους ημίθεους ή τους σοφούς που επικοινωνούσαν με το Υπέρτατο Ον. Είναι ανόητο να περιγελάει κανείς τέτοιου είδους αναπαραστάσεις και μόνο ο μαρξισμός έχει ανακαλύψει την πραγματική και την υλική τους υποδομή. Ο Ράμμα, ο Μωυσής, ο Χριστός, ο Μωάμεθ και όλοι οι προφήτες και οι ήρωες που εγκαινίασαν αιώνες ιστορίας των διαφόρων λαών αποτελούν ποικίλες εκφράσεις αυτού του πραγματικού γεγονότος, το οποίο αντιστοιχεί σ’ ένα τεράστιο άλμα στον «τρόπο παραγωγής». Στον παγανιστικό μύθο, η σοφία, δηλαδή η Αθηνά, δεν ξεπροβάλλει από το κεφάλι του Δία, από την υπαγόρευση ολόκληρων τόμων σε χαύνους αντιγραφείς, αλλά από το σφυροκόπημα του εργάτη-θεού Ηφαίστου, που είχε κληθεί για να ανακουφίσει μια ακατάσχετη ημικρανία. Στο άλλο άκρο της ιστορίας και απέναντι στο δόγμα του Διαφωτισμού περί της νέας θεότητας, του Λόγου, πρόβαλλε η κολοσσιαία μορφή του Γράκχου Μπαμπέφ, με την τραχιά θεωρία του, για να πει ότι η φυσική υλική δύναμη οδηγεί πιο μπροστά από το Λόγο και τη γνώση.

19. Δεν λείπουν τα παραδείγματα αναστηλωτών απέναντι σε αναθεωρητικούς εκφυλισμούς, όπως ο ήταν ο Φραγκίσκος αναφορικά με τον Χριστό, όταν ο χριστιανισμός, που εμφανίστηκε για την κοινωνική λύτρωση των ταπεινών, βολεύτηκε μέσα στις αυλές των μεσαιωνικών αρχόντων• όπως ήταν οι Γράκχοι σε σχέση με τον Βρούτο, και όπως τόσες φορές οι πρόδρομοι μιας ανερχόμενης τάξης έπρεπε να είναι σε σχέση με τους επαναστάτες που αποστάτησαν, κατά την ηρωική περίοδο των προηγούμενων τάξεων: τους αγώνες στη Γαλλία, το 1831, το 1848 και το 1849 και σε αναρίθμητα άλλα γεγονότα σε ολόκληρη την Ευρώπη.

20. Η θέση μας είναι ότι όλα τα μεγάλα πρόσφατα γεγονότα αποτελούν ξεκάθαρες και α-διαμφισβήτητες επιβεβαιώσεις της μαρξιστικής θεωρίας και των προβλέψεών της. Αυτό το αναφέρουμε, πάνω απ’ όλα, για τα σημεία που έχουν προκαλέσει –για μια ακόμα φορά- μεγάλες αποστασίες από το ταξικό πεδίο και προκαλούν την αμηχανία ακόμη σε εκείνους που θεωρούν τις σταλινικές θέσεις εντελώς οπορτουνιστικές. Αυτά τα σημεία είναι η έλευση των ολοκληρωτικών και συγκεντρωτικών καπιταλιστικών μορφών στο οικονομικό καθώς και στο πολιτικό πεδίο, η διευθυνόμενη οικονομία, ο κρατικός καπιταλισμός, οι ανοιχτά αστικές δικτατορίες και, από την άλλη μεριά, το προτσές της ρωσικής και ασιατικής κοινωνικής και πολιτικής εξέλιξης. Διαπιστώνουμε, επομένως, την επιβεβαίωση της θεωρίας μας καθώς επίσης και τη γένεσή της με μονολιθική μορφή σε μια κρίσιμη εποχή.

21. Όποιος κατορθώσει να αντιπαραθέσει τα ιστορικά γεγονότα αυτής της κοσμογονικής περιόδου ενάντια στη μαρξιστική θεωρία, θα κατορθώσει να αποδείξει ότι αυτή είναι λαθεμένη, εντελώς αβάσιμη και μαζί μ’ αυτήν και κάθε απόπειρα να εξάγει κανείς την κατεύθυνση της ιστορικής πορείας από τις οικονομικές σχέσεις. Ταυτόχρονα, θα κατόρθωνε να αποδείξει ότι σε κάθε φάση τα γεγονότα απαιτούν νέα συμπεράσματα, νέες εξηγήσεις και νέες θεωρίες και, συνεπώς, θα αποδείκνυε τη βιωσιμότητα νέων και διαφορετικών μέσων δράσης.

22. Μια απατηλή διέξοδος από την τωρινή δυσκολία είναι το να παραδεχθεί κανείς ότι η θεωρητική βάση πρέπει να παραμείνει ευμετάβλητη και ότι σήμερα είναι όντως η στιγμή να μπουν νέα κεφάλαια στην ειπωμένη θεωρία και ότι έτσι, με αυτή την ενέργεια του νου, ανατρέπεται η δυσμενής κατάσταση. Αυτό ισοδυναμεί με αληθινή διαστροφή όταν ένα τέτοιο καθήκον το επωμίζονται μικρές ομάδες που η δύναμή τους είναι γελοία και, ακόμα χειρότερα, όταν αυτό προκύπτει από μια ελεύθερη συζήτηση που αποτελεί παρωδία, σε λιλιπούτεια κλίμακα, του αστικού κοινοβουλευτισμού και της περίφημης σύγκρουσης προσωπικών απόψεων, η οποία δεν αποτελεί το πιο σύγχρονο μέσο αλλά μια παμπάλαιη ανοησία.

23. Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στο κατώτατο σημείο της καμπύλης του επαναστατικού δυναμικού και, συνεπώς, βρισκόμαστε αιώνες μακριά από την εποχή που θα είναι κατάλληλη για τη γένεση γνήσιων ιστορικών θεωριών. Σε μια τέτοια στιγμή, όπου δεν υπάρχει στο εγγύς μέλλον καμία προοπτική μιας μεγάλης κοινωνικής αναταραχής, η πολιτική αποσύνθεση της παγκόσμιας προλεταριακής τάξης δεν είναι μονάχα ένα λογικό στοιχείο της κατάστασης, αλλά είναι επίσης λογικό να υπάρχουν μικρές ομάδες που ξέρουν πώς να κρατούν το οδηγητικό ιστορικό νήμα της μεγάλης επαναστατικής πορείας τεντωμένο σαν ένα μεγά-λο τόξο ανάμεσα σε δύο κοινωνικές επαναστάσεις, υπό τον όρο ότι αυτές οι ομάδες δεν επι-δεικνύουν καμία διάθεση να διαδώσουν τίποτα καινούργιο και παραμένουν αυστηρά προσηλωμένες στις διατυπώσεις του μαρξισμού.

24. Η κριτική, η αμφιβολία και η αμφισβήτηση όλων των παλιών καθιερωμένων αντιλήψεων αποτέλεσαν καθοριστικά στοιχεία της μεγάλης σύγχρονης αστικής επανάστασης, τα τεράστια κύματα της οποίας κατέκλυσαν τις φυσικές επιστήμες, την κοινωνική τάξη πραγμάτων και τις πολιτικές και στρατιωτικές δυνάμεις, τις οποίες, κατόπιν, προήγαν, αλλά με πολύ μικρότερα εικονοκλαστικά άλματα στην επιστήμη της ανθρώπινης κοινωνίας και της πορείας της ιστορίας. Αυτό ακριβώς ήταν το αποτέλεσμα μιας εποχής μεγάλης αναστάτωσης που βρίσκεται στο μεταίχμιο της μεσαιωνικής εποχής των φεουδαρχών και των γαιοκτημόνων, από τη μια, και του καπιταλιστικού μοντερνισμού, απ’ την άλλη. Η κριτική ήταν το αποτέλεσμα και όχι η κινητήρια δύναμη αυτής της τεράστιας και σύνθετης πάλης.

25. Η αμφισβήτηση και ο αυστηρός έλεγχος της ατομικής συνείδησης αποτελούν εκφράσεις της αστικής μεταρρύθμισης ενάντια στη συμπαγή παράδοση και την αυθεντία της χριστιανικής εκκλησίας, τις οποίες αυτή μετέτρεψε στον πιο υποκριτικό πουριτανισμό, με τον οποίο το λάβαρο της αστικής υποταγής στη θρησκευτική ηθική ή στα ανθρώπινα δικαιώματα προώθησε και προστάτευσε την κυριαρχία της νέας τάξης και την καινούργια μορφή υποτέλειας των μαζών. Η προλεταριακή επανάσταση παίρνει τον αντίθετο δρόμο: η ατομική συνείδηση δεν είναι τίποτα, ενώ η ενιαία κατεύθυνση της συλλογικής δράσης είναι το παν.

26. Όταν ο Μαρξ έγραφε στις περίφημες «Θέσεις για τον Φόϋερμπαχ» ότι οι φιλόσοφοι έχουν εξηγήσει με διάφορους τρόπους τον κόσμο, το ζήτημα, όμως, είναι να τον αλλάξουμε, δεν ήθελε να πει ότι η βούληση για την αλλαγή καθορίζει το ίδιο το γεγονός της αλλαγής, αλλά ότι η αλλαγή καθορίζεται πρώτα από τη σύγκρουση συλλογικών δυνάμεων και μονάχα ύστερα λαμβάνει χώρα η κριτική της επίγνωση από τα ατομικά υποκείμενα. Αυτά τα τελευταία δεν ενεργούν χάρη σε μια απόφαση που ωριμάζει σε καθένα από αυτά, αλλά λόγω των επιδράσεων που προηγούνται της επιστήμης και της συνείδησης.

Το δε πέρασμα από τα όπλα της κριτικής στην κριτική των όπλων μετατοπίζει τα πάντα από το νοών υποκείμενο στη μαχόμενη μάζα, ούτως ώστε αυτά τα όπλα να μην είναι μόνο πυροβόλα και κανόνια, αλλά, πάνω απ’ όλα, το πραγματικό όργανο, που είναι η κοινή, ενιαία, μονολιθική και σταθερή διδασκαλία του κόμματος, στην οποία υποτασσόμαστε και με την οποία δεσμευόμαστε όλοι, βάζοντας τέλος σε κάθε κουτσομπολίστικη και φαφλατάδικη συζήτηση.

Μαρξισμός και Ελεύθερο Λογισμικό

Γιώργος Παπανικολάου
17th March 2008

Πρόκειται για δοκίμιο του Raoul Victor που δημοσιεύθηκε στη λίστα του oekonux και μετέφρασε στην ελληνική γλώσσα ο Δημήτρης Παλαιοκώστας. Καθώς, για ιστορικούς λόγους, υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός ανθρώπων που ασχολήθηκαν με τον Μαρξισμό στη χώρα μας το δοκίμιο προβάλει μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα οπτική για τις σχέσεις μαρξισμού και ΕΛ/ΛΑΚ. Θα παρουσιαστεί εδώ σε δύο ενότητες.

Θα ασχοληθώ με τρία ερωτήματαΣε ποιο βαθμό ο Μαρξισμός επιβεβαιώνεται από την πραγματικότητα του ελεύθερου λογισμικού;Σε ποιο βαθμό ο Μαρξισμός αμφισβητείται από αυτή την πραγματικότητα ;Ποια σχέση υπάρχει μεταξύ της πάλης των τάξεων και του ελεύθερου λογισμικού;

Αρχικά θα ήθελα να κάνω μερικές παρατηρήσεις σε ότι αφορά το νόημα που προσδίδω στις έννοιες: Ελεύθερο λογισμικό και Μαρξισμός.
Με τον όρο ελεύθερο λογισμικό αντιλαμβάνομαι μία «ηθική» με συγκεκριμένη στάση απέναντι στο λογισμικό. Καταγράφω τέσσερα χαρακτηριστικά1. Δεν υπόκειται σε σχέσεις εμπορικές σχέσεις αγοραστή/πωλητή2. Δεν έχει πατρίδα3. Η συνεργασία αποτελεί τη βάση της δραστηριότητας4. Η ικανοποίηση της προσφοράς προς την κοινότητα αποτελεί στόχο της παραγωγής

Ο Μαρξισμός είναι σαφώς ποιο δύσκολο να κωδικοποιηθεί. Ο Raymond Aron συνήθιζε να λέει ότι ο Μαρξισμός έχει την ιδιαιτερότητα ότι μπορεί να εξηγηθεί σε 5 λεπτά , 5 ώρες , 5 χρόνια ή μισό αιώνα. Εδώ θα ήθελα να κάνω δύο παρατηρήσεις.

-Δεν αποδέχομαι ως Μαρξιστικές τις Σταλινικές ιδεολογίες. Ο Σταλινισμός δεν είναι Μαρξισμός ή καλύτερα είναι μία νόθευση (διαστρέβλωση) η οποία οδηγεί στο αντίθετο των στόχων του Μαρξισμού: αντί για μία παγκόσμια μη εμπορική οικονομία ο Σταλινισμός υπερασπίζεται ένα εθνικό κρατικό καπιταλισμό. Οι μαρξιστές αριστεροί κομμουνιστές της Γερμανίας και της Ολλανδίας το γνώριζαν αυτό από την δεκαετία του 20.

-Ως Μαρξισμό αντιλαμβάνομαι την θεωρία η οποία , μεταξύ άλλων, ισχυρίζεται ότι η εξέλιξη του καπιταλισμού οδηγεί στην δημιουργία μίας νέας μετά-καπιταλιστικής κοινωνίας.

-χωρίς εμπορικές σχέσεις (και πρωτ’απ’όλα χωρίς μισθωτή εργασία)-χωρίς πατρίδες (”Οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα”)-βασισμένη στην ελεύθερη συνεργασία των παραγωγών (χωρίς τάξεις), όπου “η ελεύθερη ανάπτυξη του κάθε ένα αποτελεί όρο για την ελεύθερη ανάπτυξη όλων”.

Η σύμπτωση μεταξύ μεταξύ Μαρξισμού και ελεύθερου λογισμικού είναι εντυπωσιακή. Αυτό μας οδηγεί στο πρώτο ερώτημα: Σε ποιο βαθμό ο Μαρξισμός επιβεβαιώνεται από τη εμφάνιση του ελεύθερου λογισμικού;

Ο Μαρξ δεν επινόησε τον κομουνισμό. Σε πρωτόγονη μορφή , ο κομουνισμός είναι μία πολύ παλιά ιδέα. Οι σκλάβοι τις αρχαιότητας τον ονειρεύτηκαν , όπως επίσης και κάποιοι από τους πρώτους χριστιανούς , ή τους τους εξεγερμένους χωρικούς του μεσαίωνα. Δεν γνωρίζω όλες τις θρησκείες οι οποίες πιστεύουν στον παράδεισο, αλλά σίγουρα δεν γνωρίζω καμία στην οποία τα χρήματα και οι εμπορικές σχέσεις να κυβερνούν τον παράδεισο.

Ο Μαρξ ανέπτυξε την άποψη ότι για πρώτη φορά στην ιστορία η υλοποίηση του ονείρου καθίσταται δυνατή με την ανάπτυξη του καπιταλισμού , όπως ακριβώς ο καπιταλισμός δημιουργήθηκε αιώνες πριν μέσα από την ανάπτυξη της φεουδαρχίας. Η νέα κοινωνία θα είναι το αποτέλεσμα της εξέγερσης των παραγωγικών δυνάμεων ενάντια στις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής.

Για τον Μαρξ , η ιστορία δεν έχει κάποιο στόχο, αλλά μία κατεύθυνση κίνησης: την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, δηλαδή των ανθρώπινων και υλικών μέσων παραγωγής της κοινωνικής ζωής. Οι σχέσεις παραγωγής είναι οι σχέσεις που αναπτύσσουν οι άνθρωποι για την χρήση των παραγωγικών δυνάμεων. Σε τελική ανάλυση οι παραγωγικές σχέσεις καθορίζονται από την ανάγκη ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων. Μία πολύ γνωστή φράση του Μαρξ λέει: ¨Ο χειροκίνητος μύλος σας δίνει την κοινωνία με τον άρχοντα φεουδάρχη , ο ατμοκίνητος μύλος σας δίνει τον βιομηχανικό καπιταλιστή».

Η ιστορική εξέλιξη δεν είναι αρμονική. Η ροή της είναι ανώμαλη, αντιφατική, με μεγάλα άλματα μπροστά και περιόδους οπισθοχώρησης. Είναι το αποτέλεσμα της πάλης των αντιθέσεων. Παραδείγματος χάριν : η φεουδαρχία επέτρεψε την ανάπτυξη του εμπορίου αλλά σε κάποιο βαθμό ανάπτυξης, οι φεουδαρχικές σχέσεις έγιναν εμπόδιο στην ανάπτυξή του. Εντός του φεουδαρχικού συστήματος κάθε εμπορική μεταφορά αγαθών υποβάλλονταν σε φόρο από τον τοπικό φεουδάρχη. Αλλά καθώς το εμπόριο αναπτυσσόταν σε ποσότητα και αποστάσεις, ολοένα και περισσότερο οι φόροι –διόδια εμφανίζονταν ως παραλογισμός, αποτελώντας τροχοπέδη για την ανάπτυξή του. Για να καταστεί δυνατή η ανάπτυξη του εμπορίου και των ανθρώπων που είχαν συμφέρον από το εμπόριο, προέκυψε η επανάσταση ενάντια στους φεουδαρχικούς νόμους.

Το ελεύθερο λογισμικό προέκυψε μέσα από την ανάπτυξη των τεχνολογιών που δημιουργήθηκαν μέσα στον καπιταλισμό : τρανσίστορς , υπολογιστές κλπ. Το λογισμικό είναι μία τεράστια πρόοδος των παραγωγικών δυνάμεων. Είναι ένα ανθρώπινο προϊόν, το οποίο μπορεί να αποτελεί μέσο παραγωγής όπως ακριβώς ένα σύστημα οδήγησης μίας γραμμής συναρμολόγησης, ή ένα μέσο κατανάλωσης όπως ένα φιλμ ή ένα παιχνίδι, και επιπλέον έχει τη νέα και ξεχωριστή ιδιότητα να αναπαράγεται με ελάχιστο κόστος. Οι κεφαλαιοκρατικοί νόμοι όμως περιορίζουν την πλήρη ανάπτυξη αυτής της ιδιότητας: πνευματικά δικαιώματα , copyright κλπ. Το ελεύθερο λογισμικό είναι η εξέγερση των νέων παραγωγικών δυνάμεων απέναντι στις παλαιές κεφαλαιοκρατικές σχέσεις παραγωγής.

Ο Μαρξ δεν γνώρισε ούτε υπολογιστές ούτε λογισμικό. Η πραγματικότητα των αντιθέσεων, που έδωσε ζωή στο ελεύθερο λογισμικό, αποτελεί μια τέλεια επιβεβαίωση της θέσης του για την ιστορία.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Το ελεύθερο λογισμικό είναι επίσης επιβεβαίωση της μαρξιστικής άποψης ότι η μετα-καπιταλιστική κοινωνία μπορεί να είναι μία παγκόσμια μη-εμπορική κοινωνία , και όχι μία γραφειοκρατική κοινωνία μισθωτής σκλαβιάς. Τέλος, επιβεβαιώνει την Μαρξιστική άποψη ότι οι ιδέες του κομουνισμού δεν είναι το αποτέλεσμα σκέψης ενός λαμπρού μυαλού αλλά της κίνησης της ίδιας της καπιταλιστικής κοινωνίας. Ακόμα και εάν πολλοί χάκερς ακόμα πιστεύουν ότι «Μαρξισμός» σημαίνει εκατομμύρια θανάτων τον 20ο αιώνα, στην πραγματικότητα δρουν χωρίς να το γνωρίζουν, με βάση κάποιες βασικές αρχές του Μαρξισμού.

Σε ποιο βαθμό ο Μαρξισμός αμφισβητείται από το ελεύθερο λογισμικό;

Για τον Μαρξισμό δεν υπάρχει πιθανότητα ανάπτυξης μίας μορφής κομουνιστικής οικονομίας εντός του καπιταλισμού. Η επαναστατική τάξη, η εργατική τάξη , είναι η εκμεταλλευόμενη τάξη χωρίς δύναμη στην οικονομία. Δεν έχει την δύναμη να αναπτύξει μία νέα μορφή κοινωνικής οργάνωσης χωρίς πρώτα να κάνει μία πολιτική επανάσταση, αντίθετα με το παρελθόν όπου η επαναστατική τάξη, όπως για παράδειγμα η αστική τάξη, είχε χτίσει την οικονομική της δύναμη εντός της φεουδαρχίας, εντός της παλαιάς κοινωνίας.

Ο Graham Seaman, σε ένα μήνυμα της Αγγλικής λίστας είπε ότι η ιδέα αυτή “δεν φαίνεται κατηγορηματικά στον Μαρξ. Αλλά με βεβαιότητα φαίνεται να γίνεται αποδεκτή απ’ όλους τους κομμουνιστές μετά τον Μαρξ”.

Ο Marx έγραψε για τους συνεταιρισμούς εργαζομένων, οι οποίοι συνιστούσαν ένα σημαντικό μέρος του κινήματος των εργαζομένων στο 19ο αιώνα. Είπε ότι η σχέση κεφαλαιοκράτη-εργάτη εξαλείφθηκε, ως ένα βαθμό, μέσα στο συνεταιρισμό. Αλλά επέμεινε στο γεγονός ότι παρέμειναν φυλακισμένοι του περιβάλλοντος κεφαλαιοκρατικού κόσμου, ότι οι εργαζόμενοι ήσαν στην πραγματικότητα οι συλλογικοί κεφαλαιοκράτες του εαυτού τους και ότι δεν θα μπορούσαν να αντισταθούν στην ανάπτυξη μονοπωλίων. Ο Marx δεν ανέπτυξε ποτέ μια θεωρία για μια πιθανή συνύπαρξη μεταξύ της κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής και βιώσιμων σταθερών σπόρων κομμουνισμού.
————————————————————
Πριν πάμε στο τρίτο ερώτημα, ίσως είναι ενδιαφέρον να ρίξουμε μία ματιά στην διαφορά μεταξύ του κόσμου των συνεταιρισμών και του κόσμου του ελεύθερου λογισμικού. Μήπως το ελεύθερο λογισμικό απορροφηθεί, ενσωματωθεί από τον καπιταλιστικό κόσμο όπως ακριβώς οι συνεταιρισμοί ;

Οι συνεταιρισμοί παραμένουν στον χώρο του εμπορίου, των εμπορικών ανταλλαγών τουλάχιστον σε ότι αφορά τον «εξωτερικό» κόσμο. Πωλούν ότι παράγουν και αγοράζουν ότι χρειάζονται. Η πιθανή «μη καπιταλιστική» φύση τους παραμένει κλειδωμένη μεταξύ των μελών του. Η κοινότητα του ελεύθερου λογισμικού είναι το αντίθετο. Δεν είναι μόνο μεταξύ των μελών όπου οι σχέσεις είναι διαφορετικές από του καπιταλισμού. Το ελεύθερο λογισμικό είναι ανοικτό στον «εξωτερικό» κόσμο. Η κοινότητα «δίνει» τα προϊόντα της έξω από τον κόσμο της και κάνοντας αυτό έχει την τάση να εξάγει μία νέα οικονομική σχέση. Αυτό είναι το πιο δυνατό όπλο επιβίωσης και ανάπτυξης.

Είναι και θα είναι δύσκολο για τον καπιταλισμό να παλέψει ενάντια σε αυτή την ανάπτυξη. Το ελεύθερο λογισμικό είναι «ελεύθερο», φθηνό , και είναι πολύ σημαντικό για ένα σύστημα όπου η παραγωγή βασίζεται στην ανταγωνιστικότητα, μέσα από χαμηλά κόστη. Η IBM, για παράδειγμα, υιοθέτησε το linux εν μέρει για να αποδράσει από το μονοπώλιο της Microsoft, αλλά επίσης για να γίνει πιο ανταγωνιστική. Η κίνησή της αυτή όμως επιτρέπει και ενθαρρύνει την ανάπτυξη του ελεύθερου λογισμικού. Σε κάποιο βαθμό, μπορεί να γίνει παραλληλισμός με την φεουδαρχία να παλεύει ενάντια στον καπιταλισμό. Ο καπιταλισμός αναπτύχθηκε κυρίως στις φεουδαρχικές πόλεις. Αλλά οι βασιλείς, στη Γαλλία για παράδειγμα, στη μάχη τους ενάντια σε άλλους γαιοκτήμονες έπρεπε να υποστηρίξουν τις πόλεις, γεγονός που με τη σειρά του βοήθησε την ανάπτυξη του καπιταλισμού. Στο τέλος , οι πόλεις επαναστάτησαν καταστρέφοντας την εξουσία των βασιλέων.

Η πραγματικότητα του ελεύθερου λογισμικού αντιτίθεται στον μαρξισμό σε ένα συγκεκριμένο ερώτημα: στην πιθανότητα εμφάνισης σπερμάτων κομουνισμού εντός του καπιταλισμού. Η ιδέα όμως της αναγκαιότητας μιας πολιτικής σύγκρουσης, επανάστασης, που θα επιτρέψουν στα σπέρματα να αποτελέσουν την βάση της νέας κοινωνίας πιστεύω ότι παραμένει σωστή.

Ποια είναι η σχέση μεταξύ πάλης των τάξεων και ελεύθερου λογισμικού;
Το τρίτο ζήτημα που ήθελα να πραγματευτώ είναι η σχέση του ελεύθερου λογισμικού με την ταξική πάλη.

Σύμφωνα με τη θεωρία του Μαρξ , η μετα καπιταλιστική κοινωνία θα οικοδομηθεί από την εργατική τάξη δηλαδή από τους ανθρώπους οι οποίοι αποτελούν αντικείμενο εκμετάλλευσης σύμφωνα με τους καπιταλιστικούς νόμους της μισθωτής εργασίας και του κέρδους. Από την εποχή της Παρισινής κομμούνας, το 1871, η ιδέα αυτή έχει επιβεβαιωθεί από την ιστορία σε διαφορετικές περιπτώσεις. Τουλάχιστον εν μέρει , καθώς εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες υπερασπίζονταν αντικαπιταλιστικές ιδέες και την ανάγκη μιας νέας κοινωνίας: Ρωσία 1905, Ρωσία 1917, Γερμανία 1918-19, Ουγγαρία 1919, Ιταλία 1920, Ισπανία 1936, Ουγγαρία 1956, στο τέλος της δεκαετίας του 60 και τη δεκαετία του 70 στην Γαλλία, Ιταλία, Αργεντινή, Πορτογαλία κλπ. Αλλά όλα αυτά τα κινήματα ηττήθηκαν. Υπάρχουν πολύ λόγοι που το εξηγούν. Σε όλες όμως υπήρχε μία τεράστια αδυναμία: Η έλλειψη ενός καθαρού, συνεκτικού οράματος για την μετα-καπιταλιστική κοινωνία. Το ρωσικό μοντέλο, το σταλινικό μοντέλο ήταν και είναι ένα παραπλανητικό (παραπειστικό) μοντέλο, ένα αποκρουστικό μοντέλο.
Στο παρελθόν κατά την μετάβαση από μία μορφή κοινωνίας σε άλλη, οι άνθρωποι είχαν λίγο ή πολύ την πιθανότητα να δουν στην πράξη τις μορφές της νέας κοινωνίας. Η φεουδαρχικές σχέσεις παραγωγής αναπτύχθηκαν εντός της αρχαίας σκλαβιάς, οι καπιταλιστικές εντός της φεουδαρχίας. Για παράδειγμα, ένας σκλάβος μπορούσε να δραπετεύσει από τον αφέντη του, για την πόλη και να γίνει ελεύθερος άνθρωπος. Σε κάποιο βαθμό είχε επιλογή. Οι «ελεύθερες πόλεις» αποτελούσαν κατά μία έννοια, ένα πρακτικό μοντέλο, του τι θα μπορούσε να είναι η νέα κοινωνία.

Το ελεύθερο λογισμικό θα μπορούσε να αποτελέσει, σε μερικά χρόνια, ένα είδος «προτύπου», ακόμα εν μέρει, μίας μετα-κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας. Το ελεύθερο λογισμικό μπορεί μόνο να είναι «σπέρμα» μιας νέας κοινωνίας, δεδομένου ότι δεν μπορεί να περιλάβει τη συνολική παραγωγή. Αποδεικνύει όμως , στην πράξη , ότι οι άνθρωποι μπορούν να παράγουν τα πιο σύγχρονα και προηγμένα προϊόντα χωρίς εμπορικές σχέσεις και χωρίς κράτος
Αυτή τη στιγμή, μόνο μία μικρή μειοψηφία του παγκόσμιου πληθυσμού γνωρίζει τι είναι το ελεύθερο λογισμικό ακόμα και στις ανεπτυγμένες χώρες. Δύσκολα μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο. Αλλά ίσως τον παίξει στο μέλλον.
Ένα καλό παράδειγμα είναι το “Oscar project“. Είναι ένα πρόγραμμα για την σχεδίαση αυτοκινήτου με λογισμικό ανοικτού κώδικα. Ξεκίνησε στη Γερμανία και αναπτύχθηκε ώστε να ενσωματώσει και Αμερικανούς επαγγελματίες σχεδιαστές. (Οι οποίοι κάποια στιγμή σταμάτησαν την συμμετοχή τους. Στην αρχή το site ανέφεραν ότι έπρεπε να σταματήσουν χωρίς να μπορούν να πουν οτιδήποτε άλλο. Αργότερα ανακοίνωσαν ότι θα επιστρέψουν στις αρχές του 2004 χωρίς όμως να το πράξουν.) Απλώς φανταστείτε ότι το πρόγραμμα πραγματοποιείται και ότι θα μπορούσατε να το δείτε στο δρόμο και να πείτε : « Για δες αυτό το αμάξι, είναι ένα από τα καλύτερα και έχει σχεδιαστεί όχι με σκοπό το κέρδος αλλά για την ευχαρίστηση της δημιουργίας και της προσφοράς στην κοινότητα» Η πραγματοποίηση τέτοιων έργων μπορούν να προσφέρουν στην πεποίθηση ότι η νέα κοινωνία είναι εφικτή, πολύ περισσότερο από χιλιάδες βιβλία και εκδόσεις.

Κάθε κοινωνική μάχη των μισθωτών (όπως για παράδειγμα οι απεργίες και διαδηλώσεις στη Γαλλία, την άνοιξη του 2003, ενάντια στη μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος) έχει διπλό περιεχόμενο. Από τη μία πλευρά, την διεκδίκηση υψηλότερων μισθών ή την άρνηση χειροτέρευσης των εργασιακών σχέσεων και του επιπέδου ζωής, πάντα εντός του καπιταλιστικού συστήματος.

Από την άλλη υπάρχει η τάση να τίθεται σε αμφισβήτηση η λογική του καπιταλισμού καθώς το επίπεδο ζωής καθορίζεται από την λογική του κέρδους. Οι δύο τάσεις συνυπάρχουν αν και η δεύτερη είναι γενικά πολύ αδύναμη. Η τελευταία εμφανίζεται πιο εύκολα όταν το κίνημα εξαπλώνεται μεταξύ εργατών διαφορετικών τομέων (όπως έγινε στη Γαλλία στη διάρκεια του ανοιξιάτικου κινήματος). Αλλά ακόμα και όταν εμφανίζεται, σύντομα εξασθενεί λόγω έλλειψης στόχου και την απουσία πίστης ότι μία νέα μετα-καπιταλιστική κοινωνία είναι εφικτή.

Ορισμένοι «μαρξιστές», ειδικά μετά τις ήττες στις δεκαετίες του 80 και του 90, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η πάλη των τάξεων είναι αδιέξοδη, τμήμα του αυτοελέγχου του κεφαλαίου. Πιστεύω ότι αυτό είναι λάθος. Η ανάπτυξη της πραγματικότητας του ελεύθερου λογισμικού, το γεγονός ότι μπορεί να εξελιχθεί σε σημαντική και υπαρκτή εμπειρία, θα ανοίξει και υποκινήσει το επαναστατικό περιεχόμενο, το οποίο εμφανίζεται σε κάθε σημαντική κοινωνική μάχη.

Η πάλη των τάξεων και το ελεύθερο λογισμικό δεν αντιτίθενται μεταξύ τους, μπορούν να εμπνεύσουν η μια την άλλη.

Συμπεράσματα

Πολλοί χάκερς αγνοούν τον μαρξισμό ή χειρότερα τον ταυτίζουν με τον σταλινισμό. Θα απέρριπταν την ιδέα, ότι σε κάποιο βαθμό, δουλεύουν με μαρξιστικό τρόπο όταν αναπτύσσουν ελεύθερο λογισμικό. Είναι αυτό σημαντικό; Όχι ιδιαίτερα, τουλάχιστον προς το παρόν. Το πιο σημαντικό είναι η πραγματική δουλειά που κάνουν. Καθώς όμως το ελεύθερο λογισμικό θα μεγαλώνει την παρουσία του στην κοινωνική ζωή, τα ριζικά ερωτήματα θα εμφανιστούν και τότε αυτή η άγνοια θα είναι αδυναμία.

Στον τάφο του Μαρξ μπορεί να διαβάσει κανείς : « Οι φιλόσοφοι έχουν περιγράψει τον κόσμο με διαφορετικό τρόπο. Το θέμα πάντως είναι να τον αλλάξουμε». Τα μέλη της κοινότητας του ελεύθερου λογισμικού αλλάζουν τον κόσμο. Αργά ή γρήγορα θα πρέπει να έχουν μία γενική φιλοσοφία της ιστορίας για να καταλάβουν όλες τις διαστάσεις και προοπτικές των πράξεών τους. Ίσως τότε ανακαλύψουν και αναπτύξουν τον μαρξισμό ως ένα εργαλείο της δουλειάς τους.

http://bloggr.p2pfoundation.net/?p=56

3/17/2008

Επαναθεμελίωση της κομμουνιστικής προοπτικής


Αναγκαιότητα ο πόλος της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς

Το άνοιγμα του ΝΑΡ προς τις οργανώσεις, τους ανένταχτους αγωνιστές της ριζοσπαστικής Αριστεράς και τον κόσμο του κινήματος με στόχο την ενότητα και τη διαμόρφωση ενός δυναμικού πόλου της αντικαπιταλιστικής, επαναστατικής Αριστεράς είναι ασφαλώς μια θετική πρωτοβουλία. Είναι επίσης σωστό ότι η επιδίωξη αυτής της ενότητας θα πρέπει να ξεκινά και να έχει ως βασικό κριτήριο, όχι την εξεύρεση συμμάχων γενικώς, αλλά το πολιτικό περιεχόμενο μιας τέτοιας ενότητας και ενοποίησης.
Απ' αυτή την άποψη, αξίζει να υπενθυμίσουμε ότι το ΝΑΡ με το 2ο Συνέδριό του έθεσε το ζήτημα της κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης στην εποχή μας, χωρίς βέβαια να προχωρήσει αρκετά σε μια ανάλυση αυτής της προοπτικής. Και αυτό ήταν, αναμφισβήτητα, ένα από τα σημαντικότερα σημεία του 2ου Συνεδρίου. Επειδή, λοιπόν, το ζήτημα αυτό και η προοπτική της κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης αφορά το ίδιο το περιεχόμενο της πολιτικής, το άνοιγμα της διαδικασίας για τη διαμόρφωση του πόλου της επαναστατικής Αριστεράς δεν είναι σκόπιμο να γίνει χωρίς ταυτόχρονα να τεθεί αυτό το ζήτημα, το οποίο ασφαλώς θα σφραγίσει το περιεχόμενο και τις συγκεκριμένες μορφές της «Αριστεράς της Νέας Εποχής» γενικότερα. Η υπόθεση βέβαια και η ανάγκη μιας κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης είναι ένα διεθνές ζήτημα. Εμείς ξεκινάμε με γνώμονα να συμβάλουμε σ' αυτή την υπόθεση αυτό που μπορούμε και μάλιστα, στο μέτρο του δυνατού, με μια διεθνική διαδικασία θεωρητικής συζήτησης - επεξεργασίας και κοινής δράσης.

Προκειμένου να ανοίξει η συζήτηση στο χώρο της επαναστατικής Αριστεράς, είναι αναγκαίο να προχωρήσουμε σε μια πρώτη σκιαγράφηση των βασικών ζητημάτων που μπαίνουν στο πλαίσιο μιας τέτοιας προοπτικής κομμουνιστικής επαναθεμελίωσης. Έχοντας επίγνωση ότι δεν είναι εδώ δυνατόν να προσφερθεί μια εξαντλητική θεματολογία, επισημαίνουμε ενδεικτικά τα ακόλουθα:


1. Δημοκρατία στην παραγωγή, στην πολιτική οργάνωση και στην κοινωνία: Η ολοκληρωτική εκτράχυνση του καπιταλιστικού συστήματος, στο σημερινό του στάδιο, καθιστά το ζήτημα της δημοκρατίας εξαιρετικά επείγον και επιτακτικό. Σε αντίθεση με την τάση αυτή του συστήματος, η αγωνιστική διεκδίκηση μιας απελευθερωτικής διεύρυνσης της δημοκρατίας θα πρέπει να θεωρηθεί, παρά τα ασφυκτικά πλαίσια του συστήματος, όχι μόνο ως ένας επιθυμητός στόχος, αλλά και ως μέσο για την ενότητα της Αριστεράς και την αποτελεσματική προώθηση του αναγκαίου (επαναστατικού) κοινωνικού μετασχηματισμού.

2. Αυτο-οργάνωση και αυτο-απελευθέρωση της εργατικής τάξης: Η κοινωνική απελευθέρωση της εργατικής τάξης (της μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας), όταν επιτευχθεί ιστορικά, θα είναι αποτέλεσμα του επαναστατικού αγώνα της ίδιας της εργατικής τάξης. Αν και δεν θα πρέπει να υποτιμηθεί ο ρόλος των πολιτικών πρωτοποριών, το κύριο ζήτημα είναι η μαζική ανάπτυξη μιας επαναστατικής διαδικασίας «από τα κάτω».

3. Υπέρβαση του αστικού ατομικισμού προς μια κουλτούρα κοινής δράσης, αλληλεγγύης και συντροφικότητας: Η κριτική ανάλυση της εξέλιξης των κοινωνικών σχέσεων, σε συνδυασμό με την καθημερινή κοινή δράση και την ανάπτυξη μιας δημοκρατικότητας των πολιτικών διαδικασιών, μπορούν να συμβάλλουν στην ανάπτυξη ενός εργατικού πολιτισμού που θα ενισχύει την ενότητα της Αριστεράς και την αποτελεσματικότητα του αγώνα.

4. Η εργασία, καθήκον και δικαίωμα κάθε πολίτη: Διεύρυνση και διασφάλιση αυτού του θεμελιακού δικαιώματος στην πορεία κοινωνικού μετασχηματισμού. Η φετιχοποίηση της καπιταλιστικής αγοράς, ως το πλαίσιο για τη διαμόρφωση δυνατοτήτων απασχόλησης και εργασιακών δικαιωμάτων θα πρέπει να γίνει αντικείμενο μιας ριζικής και αποφασιστικής κριτικής, ενώ παράλληλα θα πρέπει να αναπτυχθούν συγκεκριμένες πολιτικές πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών παραγωγικής οργάνωσης και απασχόλησης και για την ανάπτυξη διαδικασιών που θα οδηγούν σε μια ρήξη του κυρίαρχου καπιταλιστικού πλαισίου και των αγοραίων σχέσεων που το συνοδεύουν.

5. Η παιδεία, σε όλα τα επίπεδα, πρέπει να διασφαλιστεί ως κοινωνικό (δημόσιο) αγαθό για όλους: Πρέπει να ενισχυθεί και να διασυνδεθεί διεθνώς ο αγώνας για την ανατροπή των αντιδραστικών αλλαγών που προωθούνται και να αντιστραφούν οι εξελίξεις στο χώρο της παιδείας και έρευνας. Επιβάλλεται η αγωνιστική διεκδίκηση μιας ουσιαστικής διεύρυνσης του δημόσιου χαρακτήρα της παιδείας και της έρευνας. Η διεκδίκηση μιας δημόσιας και δωρεάν παιδείας δεν έχει νόημα μόνο από την άποψη διασφάλισης ενός κοινωνικού αγαθού, αλλά και ως μοχλός κοινωνικού μετασχηματισμού. Απ' αυτή την άποψη, επιβάλλεται η ενίσχυση της ταξικής πάλης για την αλλαγή του περιεχομένου της εκπαίδευσης.

6. Αγώνας για την ανατροπή του αστικού περιεχομένου της επιστήμης και τεχνολογίας: Αναγνωρίζοντας τον κοινωνικά μη ουδέτερο ρόλο της επιστήμης και τεχνολογίας και των παραγωγικών δυνάμεων γενικότερα, επιβάλλεται να ενισχύσουμε τον αγώνα για μια ριζική αναμόρφωση της επιστημονικής έρευνας, σε μια κατεύθυνση που να εξυπηρετεί την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών και όχι το κέρδος και να συμβάλλει σε μια οικολογικά συμβατή ανάπτυξη.

7. Διεκδίκηση, επανάκτηση και εκδημοκρατισμός των ΜΜΕ: Τα ΜΜΕ δεν θα πρέπει να αντιμετωπίζονται μόνο ως εργασιακοί χώροι - επιχειρήσεις, όπου εργάζονται (ή ξεζουμίζονται) ορισμένοι άνθρωποι με κάποιους όρους. Τα ΜΜΕ και ιδιαίτερα τα ηλεκτρονικά, αποτελούν ένα πανίσχυρο μηχανισμό διαμόρφωσης ιδεολογίας και κοινωνικής συνείδησης και καθώς λειτουργούν κάτω από τον ολοκληρωτικό έλεγχο του κεφαλαίου και των κυβερνώντων, συντελούν αποφασιστικά στην ενίσχυση και διαιώνιση της αστικής εξουσίας και κυριαρχίας. Γι' αυτό θα πρέπει να ανατραπούν τα «τετελεσμένα» που έχουν δημιουργηθεί με την ιδιωτικοποίηση των καναλιών και των ερτζιανών και να διεκδικηθούν με κάθε τρόπο διαδικασίες παρέμβασης της Αριστεράς στον τρόπο χρήσης των κρατικών ΜΜΕ, με στόχο την ουσιαστική τους μετατροπή σε πραγματικά δημόσια μέσα.

8. Αγώνας για την ανατροπή της ατομικής (αλλά και της στενά κρατικής) ιδιοκτησίας: Ο αγώνας αυτός για την επανάκτηση του ελέγχου πάνω στα μέσα παραγωγής, που βρίσκεται στον πυρήνα της επαναστατικής υπέρβασης του ίδιου του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής, δεν αφορά μόνο τα υλικά μέσα παραγωγής, αλλά και την επιστημονική και τεχνολογική γνώση. Απ' αυτή την άποψη, επιβάλλεται η κατάργηση της δυνατότητας ιδιοκτησιακής κατοχύρωσης πνευματικών δικαιωμάτων, ενώ παράλληλα θα πρέπει να επιδιωχθεί η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών συλλογικής ιδιοκτησίας (κοινοκτημοσύνης), σε μια κατεύθυνση πλήρους κοινωνικοποίησης της ιδιοκτησίας και της παραγωγής.

9. Παράλληλα, επιβάλλεται η ανάπτυξη ενός συνεχούς και πολυεπίπεδου αγώνα για την υπέρβαση της ίδιας της εμπορευματικής παραγωγής. Η ριζική αναδιοργάνωση της παραγωγικής δραστηριότητας, έτσι ώστε να στοχεύει στην παραγωγή αξιών χρήσης (για την ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών) και όχι ανταλλακτικών αξιών (εμπορευμάτων), προϋποθέτει τόσο την υπέρβαση της ατομικής ιδιοκτησίας όσο και την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών συλλογικής οργάνωσης και συνεργατικής παραγωγής. Αν και στα πλαίσια του σημερινού συστήματος, η συνεταιριστική δραστηριότητα έχει κατασυκοφαντηθεί και έχει ουσιαστικά καταρρεύσει, επιβάλλεται η ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών οργάνωσης. Δεδομένου ότι οι νέες μορφές οργάνωσης της παραγωγής δεν μπορεί να προκύψουν από παρθενογένεση, αμέσως μετά την επανάσταση, επιβάλλεται, σε ένα περιορισμένο τουλάχιστο βαθμό, να διαμορφωθούν ορισμένα στοιχεία των νέων μορφών μέσα στο παλιό, στην ίδια δηλαδή τη μήτρα του καπιταλισμού.

10. Η ανατροπή του αστικού κράτους και η διάλυση των βασικών του μηχανισμών, αλλά και η μετεπαναστατική κατάργηση/απονέκρωση του κράτους, αποτελούν ένα κρίσιμο ζήτημα για την επαναστατική υπέρβαση του καπιταλισμού: Αλλά η αναγκαία διαδικασία μιας κοινωνικής επανάστασης δεν μπορεί να αναχθεί απλώς σε μια κρατικοκεντρική υπόθεση. Ούτε μπορεί η επανάσταση να θεωρηθεί απλώς ως μια στιγμιαία πράξη κατάληψης της κρατικής εξουσίας. Μετά την επαναστατική ρήξη, δεν καταργούνται αυτομάτως οι κοινωνικές τάξεις και έτσι η ύπαρξη ορισμένων μεταβατικών κρατικών θεσμών (ουσιαστική δημοκρατία ή «δικτατορία του προλεταριάτου») εξακολουθεί να είναι αναγκαία. Η απονέκρωση του κράτους επιτυγχάνεται με την αποκέντρωση της παραγωγής και των κοινωνικών εξουσιών (στη βάση της αρχής της επικουρικότητας), σε μια κατεύθυνση κατάργησης όλων των σχέσεων εξουσίας.

11. Από το χαρακτήρα και τη διεθνική ολοκλήρωση του σημερινού καπιταλισμού πηγάζει η ανάγκη ενός διεθνικού κοινού επαναστατικού αγώνα και μιας έμπρακτης αλληλεγγύης, παράλληλα με τα εθνικά και περιφερειακά βήματα και καθήκοντα του κοινωνικού μετασχηματισμού. Κύριο στόχο αυτού του αγώνα θα πρέπει να αποτελεί η ανατροπή και κατάργηση των υπερκρατικών θεσμών εξουσίας και κεφαλαιοκρατικής πολιτικής (διεθνείς οργανισμοί, ΕΕ, κ.λπ.).

12. Σχέση στρατηγικής - τακτικής: Το στρατηγικό ζήτημα της ανατροπής της αστικής εξουσίας και του ριζικού κοινωνικού μετασχηματισμού δεν μπορεί να μετατίθεται στο αόριστο μέλλον, αλλά σε ενεστώτα χρόνο πρέπει να σφραγίζει τη δράση του κινήματος και της οργάνωσης και να διαπλέκεται διαλεκτικά με την πολιτική τακτική. Σε μηδενικό χρόνο και σε μια διαδραστική σχέση, μπορεί να συνυπάρχει ο στρατηγικός στόχος με επιμέρους πολιτικούς στόχους, με μια σχετική βέβαια αυτοτέλεια μεταξύ των δύο. Με αυτή την έννοια, η σχέση στρατηγικής - τακτικής μπορεί σχηματικά να παρασταθεί με ομόκεντρους κύκλους, με επίκεντρο το στρατηγικό στόχο. Εδώ υπάρχει μια αμφίδρομη σχέση καθορισμού ανάμεσα στο στρατηγικό στόχο και τους ευρύτερους κύκλους (τακτικών, μέτρων, μεταρρυθμίσεων) που ενδεχόμενα διασφαλίζουν τη συμφωνία και συστράτευση ευρύτερων κοινωνικών μαζών. Και επειδή η μέθοδός μας είναι σκόπιμο να έχει ένα λογικο-ιστορικό χαρακτήρα, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τον παράγοντα χρόνος. Έτσι η σχέση στρατηγικής - τακτικής μπορεί να παρασταθεί, ακόμα καλύτερα, από ένα πολύ ρηχό κώνο, δείχνοντας τη χρονική αμεσότητα της στρατηγικής. Ο χρόνος εδώ είναι σκόπιμο να εννοηθεί όχι με τη φυσική, αλλά με την πολιτική του έννοια, που προσδιορίζεται από τις ιστορικές συνθήκες και τους κοινωνικούς συσχετισμούς.

13. Σχέση θεωρίας και πράξης προς μια κομμουνιστική επαναθεμελίωση και απελευθέρωση. Αν με τον όρο κομμουνιστική επαναθεμελίωση εννοήσουμε τόσο τη συγκεκριμένη διαμόρφωση, στο έδαφος των σημερινών συνθηκών, των κοινωνικο-ιδεολογικών και οργανωτικών όρων της ταξικής πάλης, όσο και την κίνηση (το κίνημα) που αμφισβητεί την υπάρχουσα καπιταλιστική τάξη πραγμάτων, τότε η αναγκαία κοινωνικοπολιτική και θεωρητική αναζήτηση, όπως αυτή που σκιαγραφήθηκε παραπάνω, δεν μπορεί παρά να ξεκινά από την καθημερινή εμπειρία και τα αιτήματα του κοινωνικού κινήματος, και να αποτελεί μια αποκρυστάλλωση και θεωρητική γενίκευση αυτής της εμπειρίας και των κοινωνικών αναγκών, που έχει σαν στόχο το άνοιγμα ενός βαθύτερου ορίζοντα και τη διαμόρφωση μιας ορατής προοπτικής για τη νικηφόρα έκβαση του κινήματος. Μια τέτοια κοινωνικοπολιτική και θεωρητική αναζήτηση είναι ανάγκη να συμπληρωθεί, να γίνει αντικείμενο μιας παραπέρα συλλογικής επεξεργασίας, για να έλθει ξανά να δοκιμαστεί, να τροποποιηθεί και να εμπλουτιστεί στο πεδίο του κινήματος και της καθημερινής ταξικής πάλης, ενισχύοντας τους στρατηγικούς ή τακτικούς προσανατολισμούς και την αποτελεσματικότητα αυτού του αγώνα.

Με την ορατή ενδυνάμωση των κινημάτων σε διεθνές επίπεδο, την όξυνση του ταξικού αγώνα και της πολιτικής σύγκρουσης σε εθνικό επίπεδο και την πρωτοβουλία για τη δημιουργία ενός πόλου της επαναστατικής Αριστεράς στη χώρα μας, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι ο κύβος ερρίφθη σε ένα ιστορικά κρίσιμο σημείο για την ουσιαστική και τελεσφόρα ενότητα της αντικαπιταλιστικής Αριστεράς και για την πολιτική και οργανωτική αποκρυστάλλωση της Αριστεράς της νέας εποχής. Ιδού λοιπόν η Ρόδος! Ας προχωρήσουμε μπροστά!

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΙΟΔΑΚΗΣ

http:/
/politikokafeneio.com/