ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ του ΝΑΡ και της ν.ΚΑ.
Γνωρίζουμε ότι δεν είμαστε οι πρώτοι στην αριστερά που επιχειρούν να προσεγγίσουν το πεδίο της τέχνης και του πολιτισμού, να επεξεργαστούν τα θεωρητικά και πολιτικά ζητήματα και να αρθρώσουν έναν συνολικό πολιτικό λόγο. Αξιοποιώντας την εμπειρία, εκθέτοντας τις ίδιες τις αδυναμίες μας, τον προβληματισμό και τα ερωτήματα που προέκυψαν από την μέχρι τώρα συζήτηση και δράση μας, επιχειρούμε να κάνουμε βήματα προωθητικά από δω και πέρα σε όλα τα επίπεδα. Πρώτος μας στόχος, να ανοίξει εντός της οργάνωσης η συζήτηση προχωρώντας παράλληλα θεωρητικές-πολιτικές-κινηματικές πρωτοβουλίες. Να διαμορφωθεί μια δυναμική που θα αναβαθμίζει το μέτωπο του πολιτισμού πλάι στα βασικά μέτωπα στα οποία δοκιμάζονται οι δυνάμεις του ρεύματός μας.
ΤΟ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΤΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΟΥ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΥ.
ΕΠΟΧΗ ΝΕΩΝ ΔΥΣΚΟΛΙΩΝ ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ.
Ξεκινώντας από μια ανάλυση της εποχής και των χαρακτηριστικών του πολιτισμού σήμερα μπορούμε να σταθούμε σε κάποια πρώτα κομβικά σημεία:
Το κεφάλαιο επενδύοντας στην βιομηχανία του πολιτισμού, συνδυάζει ιδεολογικούς και οικονομικούς στόχους. Θέλει να επιδράσει συνολικά στον τρόπο ζωής, διαμορφώνοντας συνειδήσεις και επηρεάζοντας ειδικά τους νέους ανθρώπους, που ασχολούνται με την πολιτιστική δημιουργία είτε μέσω της παραγωγής είτε μέσω της αναζήτησης. Από τις τάξεις των δημιουργών θέλει να αποσπάσει τους αυριανούς του «πωλητές», και από όσους εξερευνούν με όποιο τρόπο το τοπίο τους αυριανούς «αγοραστές» του.
Στον σύγχρονο, ολοκληρωτικό καπιταλισμό είναι χαρακτηριστική η γιγάντωση της πολιτιστικής βιομηχανίας. Ο εμπορευματικός χαρακτήρας της τέχνης και του πολιτισμού κορυφώνεται και ο πολιτισμός αποτελεί πλέον ένα από τα σημαντικά πεδία κερδοφορίας του συστήματος.
Είναι γνωστό το καθεστώς που επικρατεί στο χώρο της καλλιτεχνικής δημιουργίας, όπου η εκμετάλλευση του καλλιτεχνικού έργου από τις δισκογραφικές - κινηματογραφικές εταιρείες και τους εκδοτικούς ομίλους έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις. Η εκμετάλλευση είναι πρώτα απ’ όλα οικονομική, διαμέσου των συμβολαίων που υποχρεώνονται οι καλλιτέχνες να υπογράφουν, τα οποία προβλέπουν εξευτελιστικά ποσοστά επί των κερδών της πώλησης του έργου τους. Ακόμα, αφορά τους όρους των συμβολαίων για τα πνευματικά δικαιώματα του καλλιτεχνικού έργου, τη δικαιοδοσία των οποίων χάνει ο δημιουργός του έργου και περιέρχεται στην εταιρεία που αναλαμβάνει τη διακίνησή του. Με αυτόν τον τρόπο οι εταιρείες της πολιτιστικής βιομηχανίας διαμορφώνουν σχέσεις ιδιοκτησίας έναντι του καλλιτεχνικού έργου και των καλλιτεχνών, εγκλωβίζοντας έτσι τους δημιουργούς- που εμπλέκονται στο σύστημα αυτό με στόχο την προώθηση του έργου τους- και επιβάλλοντας τους δικούς τους όρους εκμετάλλευσης, αποσπώντας τεράστια κέρδη από τη διακίνηση των καλλιτεχνικών έργων.
Οι οικονομικοί φραγμοί που μπαίνουν στην πολιτιστική δημιουργία έχουν οδηγήσει στην εισβολή των χορηγών. Η κατεύθυνση της κρατικής χρηματοδότησης στον τομέα του πολιτισμού, κατεύθυνση προσανατολισμένη είτε στην ευτελή παραγωγή ( π.χ.Eurovision), είτε στις τρέχουσες κάθε φορά πολιτικές της αστικής τάξης (πχ. Πολιτιστική Ολυμπιάδα) έχει αφήσει το πεδίο ανοιχτό στους επιχειρηματίες, οι οποίοι χρηματοδοτούν την παραγωγή καλλιτεχνικών έργων, εξασφαλίζοντας φυσικά την προβολή και διαφήμισή τους, δημιουργώντας παράλληλα και μια σχέση εξάρτησης με τους καλλιτέχνες. Δεν είναι τυχαίο από αυτήν την άποψη ότι τα τελευταία χρόνια οι διαφημιστικοί όμιλοι έχουν εισβάλλει στο χώρο διοργάνωσης καλλιτεχνικών γεγονότων ειδικά συναυλιών. Την κατάσταση αυτή (χορηγίες και sponsoring) αναπτύσσουν παραπέρα το κύκλωμα των ατζέντηδων και των μάνατζερ και ένα σοβαρό κομμάτι του ίδιου του καλλιτεχνικού κόσμου το οποίο αντιμετωπίζει την πολιτιστική δημιουργία σαν μέσο πλουτισμού και νεοπλουτισμού . Αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι το να θεωρούνται οι χορηγίες αναγκαία προϋπόθεση καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Συστατικό και όχι δευτερεύον στοιχείο της επίθεσης του συστήματος στον κόσμο της εργασίας μέσω της βιομηχανίας του πολιτισμού αποτελεί η διάβρωση των συνειδήσεων των εργαζομένων. Η εικόνα, υπερόπλο στα χέρια της άρχουσας τάξης, με την τρομακτική δύναμη που διαθέτει, δημιουργεί συνήθειες στην καθημερινότητά μας, καθώς επιδρά ακατάπαυστα, από το πρωί μέχρι το βράδυ. Γιγάντιες και μικροσκοπικές διαφημίσεις κατακλύζουν το δημόσιο χώρο. Σε συνθήκες απίστευτης ανάπτυξης της ψηφιακής επικοινωνίας εμφανίζεται ένας ασίγαστος εκδοτικός πυρετός, όπου ο καθένας εκδίδει το έντυπό του, πάντα με στήριξη οικονομική από συγκεκριμένους ομίλους, ή και το δημόσιο, ενώ και η διαμόρφωση των μεγάλων πόλεων παίζεται σε φτηνά περιοδικά που προπαγανδίζουν το λάιφ στάιλ που προωθούν οι πολυεθνικές. Είναι χαρακτηριστική η σαρωτική επικοινωνιακή προετοιμασία του εκτρωματικού εμπορικού κέντρου Δε Μολ, το οποίο εκδίδει και αυτό σταθερά το δικό του περιοδικό. Να μην αναφερθούμε στα φρι πρες έντυπα που τα τελευταία χρόνια παίζουν το δικό τους ρόλο ως προς την προβολή αντίληψης για τον πολιτισμό, τη δημιουργία, την πολιτική, παρόλο που σε αυτό το τομέα εμφανίζονται, μειοψηφικά βέβαια και αντίρροπες τάσεις.
Στυλοβάτης της πολιτιστικής χειραγώγησης παραμένει ασφαλώς η τηλεόραση, το πιο μαζικό λαϊκής εμβέλειας μέσο. Συνολικότερα, η διαμόρφωση κοινωνικών προτύπων, συμπεριφορών και τρόπου ζωής διαμέσου του πολιτιστικού μοντέλου και οι νέες «ευέλικτες» και πολύ ισχυρές μορφές λογοκρισίας δεσπόζουν στα «πολύχρωμα» Μ.Μ.Ε., που πρώτα φέρνουν κάθε φρούτο, κάθε «νέα τάση» στα ελληνικά πράγματα. Ένας πολιτισμός αποξένωσης, μικροαστικού ατομισμού και ανταγωνιστικής επιδειξιμανίας, στενά συνυφασμένος με την ιδεολογία που προωθεί η άρχουσα τάξη, λανσάρεται καθημερινά από όλα τα μέσα.
Το σύστημα εμπεδώνει στους εργαζόμενους την άποψη ότι η μόρφωση, η γνώση, η πολιτική, η τέχνη δεν αφορούν τους πολλούς. Η βιομηχανία πολιτισμού αναπαράγει την αντίληψη ενός κατακερματισμένου κόσμου, στον οποίο η πλειοψηφία είναι απομακρυσμένη από την κατανόηση του κόσμου στην ολότητά του αφού αυτό αφορά λίγους και ειδικούς. Το νήμα της εκμετάλλευσης και της υποταγής που ενώνει την παραγωγή με την πολιτική και τις αξίες του σύγχρονου καπιταλισμού διαπερνά και το χώρο του πολιτισμού και της καλλιτεχνικής έκφρασης Έτσι δημιουργείται συναίνεση και λαϊκή αποδοχή σε μια κοινωνία πολλών ταχυτήτων, στην οποία θεωρείται ότι οι «μάζες» (κατά πως προσλαμβάνονται και αντιμετωπίζονται οι εργαζόμενοι και η νεολαία) δεν μπορούν να έχουν πρόσβαση και δεν μπορούν να κατανοήσουν το σύνολο των κεκτημένων του ανθρώπινου πολιτισμού. Στην κοινωνική πλειοψηφία προσφέρονται απλόχερα μόνο τα εύπεπτα προϊόντα της πολιτιστικής βιομηχανίας. Τα χυδαία, κακόγουστα έργα είναι σχεδόν πάντα προσιτά, στην τηλεόραση, στον κινηματογράφο, στο θέατρο, στη λογοτεχνία. Είναι εκεί για να δημιουργούν τον αποδεκτό τρόπο διασκέδασης, ψυχαγωγίας και τελικά και τον τρόπο ζωής. Απ’ την άλλη, μορφές πιο ποιοτικής τέχνης συναντά κανείς μόνο σε συγκεκριμένους χώρους που συνήθως απευθύνονται σε μια συγκεκριμένη ελίτ.
Αυτή η διάκριση δεν έχει διανοητικά αίτια. Δεν είναι οι «καθυστερημένοι» εργάτες που καθορίζουν τη ζήτηση πολιτιστικών προϊόντων φτήνιας, αλλά πρώτα απ’ όλα οι όροι εργασίας και ζωής, οι κοινωνικές σχέσεις που παράγουν το προϊόν «εργατική δύναμη» και καθηλώνουν τις τάσεις ανάπτυξης της προσωπικότητας των σύγχρονων εργαζομένων. Και στον πολιτισμό, η παραγωγή είναι που καθορίζει την κατανάλωση, η οποία, με τη σειρά της αντεπιδρά πάνω στην πρώτη. Η πολιτιστική βιομηχανία είναι που καθορίζει τη ζήτηση προϊόντων υποκουλτούρας, παράγοντάς τα, και παράγοντας μαζί έναν εργάτη-καταναλωτή τους.
Σε τέτοιες συνθήκες η καλλιέργεια του υπόβαθρου και των δυνατοτήτων κατανόησης της τέχνης δεν ολοκληρώνεται ποτέ εντός των δεδομένων αστικών παραγωγικών σχέσεων και εξουσίας. Χωρίς απαλλαγή από τα δεσμά του αστικού καταμερισμού εργασίας, η τέχνη θα διαμελίζεται σε τέχνη «για τους λίγους» και τέχνη «για τους πολλούς». Όμως το λαϊκό γούστο δεν είναι εξ ορισμού χυδαίο, όπως θέλουν να μας πείσουν οι αστοί διανοητές και οι αναλυτές τους συρμού.. Διαπλάθεται και διαμορφώνεται ανάλογα με τις συνθήκες. Στη δεκαετία του ’70, όταν τα σίριαλ που έπαιζε η τηλεόραση του BBC ήταν κυρίως αριστουργήματα της εγγλέζικης λογοτεχνίας, η τηλεθέαση άγγιζε ακόμα και το 50%. Χρειάζεται πάντα καλλιέργεια για το υπόβαθρο και τις δυνατότητες κατανόησης της τέχνης, σε συνδυασμό με τις αναγκαίες ριζικές κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές που απελευθερώνουν τον άνθρωπο από τα δεσμά της καπιταλιστικής παραγωγής και εξουσίας, τροποποιούν τη σχέση εργάσιμου – ελεύθερου χρόνου ώστε οι εργαζόμενοι και η νεολαία να μπορούν να προσεγγίσουν το πολιτισμό σε καθημερινή βάση.
Παγκοσμιοποίηση και αστική πολιτιστική κυριαρχία
Επίσης, οφείλουμε να δούμε ότι, παρόλο που η πολιτιστική βιομηχανία απλώνεται σε παγκόσμια κλίμακα, έχοντας θεωρητικά τη δυνατότητα για ενσωμάτωση στοιχείων από πολλούς διαφορετικούς πολιτισμούς στα προϊόντα που παράγονται, επιβάλλεται και κυριαρχεί η αποκαλούμενη «δυτική κουλτούρα», δηλαδή ο «τρόπος ζωής» που χαρακτηρίζει τις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες. Τα εθνικά, τοπικά, ιδιαίτερα στοιχεία αξιοποιούνται στα πλαίσια της «αγοράς», ως εργαλεία διείσδυσης στο θυμικό, τις παραδόσεις και την ιστορική συνείδηση των λαών, εντασσόμενα σε μια πολιτική «λαϊκού μάρκετινγκ».
Έτσι ενώ φαινομενικά η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση διαμορφώνει τάσεις ενοποίησης η πιο σωστά βαθύτερων σχέσεων μεταξύ των εθνών και κατά συνέπεια των πολιτισμών τους, δίνοντας τη δυνατότητα για αλληλεπίδραση και ανταλλαγή πολιτιστικών στοιχείων, στην ουσία τα ομογενοποιεί κάτω από την κυριαρχία του πολιτισμού που κυριαρχεί. Ωστόσο πολλές φορές από τους ίδιους τους καλλιτέχνες εμφανίζονται σοβαρές αντίρροπες τάσεις σε ανεξαρτησία από τους κυρίαρχους μηχανισμούς (η υπό την ανοχή τους όταν είναι εμπορικά αξιοποιήσιμες), οι οποίες διαμορφώνουν αληθινές πραγματικές διαπολιτισμικής δημιουργικής συνάντησης, τάσεις οι οποίες μπορούν να αναπτυχθούν και να υπερκεράσουν τις σημερινές κυρίαρχες, μόνο στα πλαίσια μιας νέας ιστορικής απελευθερωτικής προσπάθειας.
Η ανάπτυξη της τεχνολογίας και οι συνέπειες της στο πολιτιστικό επίπεδο.
Μεγάλες αλλαγές στα χαρακτηριστικά του πολιτισμού σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια έχουν προκύψει και λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων. Η ανάπτυξη της τεχνολογίας δημιουργεί νέες απελευθερωτικές δυνατότητες για τον άνθρωπο. Πρώτα απ’ όλα όσον αφορά την ευκολία πρόσβασης σε οτιδήποτε παράγει ο πολιτισμός σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Υπάρχει η δυνατότητα δωρεάν πρόσβασης στις μεγαλύτερες βιβλιοθήκες του κόσμου, σε κινηματογραφικές ταινίες, βιβλία και μουσική από όλο τον κόσμο. Δημιουργούνται πολύ μεγάλες δυνατότητες για ανταλλαγή και διακίνηση ιδεών μεταξύ μεγάλων ομάδων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο. Οι τεχνολογικές αλλαγές ανοίγουν δρόμους άρσης των φραγμών στην πρόσβαση στη γνώση και στις υψηλότερες μορφές τέχνης. Επίσης, δημιουργούνται νέες δυνατότητες στην παραγωγή καλλιτεχνικών έργων. Με πολύ πιο εύκολο και φτηνό τρόπο μπορεί κανείς να συνθέσει ψηφιακά μουσική, κινηματογραφικές ταινίες κ.α. Κι ενώ η τεχνολογία δίνει πραγματικά τη δυνατότητα για μια ψηφιακή κοινοκτημοσύνη της γνώσης και της τέχνης, ο ψηφιακός πολιτισμός γίνεται και αυτός πεδίο εκμετάλλευσης από το σύστημα, που δημιουργεί νέους ταξικούς φραγμούς και διαχωρισμούς. Είναι χαρακτηριστικό ότι τη στιγμή που η τεχνολογία δημιουργεί στις αναπτυγμένες καπιταλιστικά χώρες όλες αυτές τις δυνατότητες μέσω του Διαδικτύου, σε πολλές χώρες μεγάλος αριθμός πολιτών δεν έχει πρόσβαση στο διαδίκτυο γιατί δεν διαθέτει καν γραμμή τηλεφώνου. Τα παραπάνω αποδεικνύουν και στο χώρο του πολιτισμού τη στενότητα του αστικού ορίζοντα, την σύγκρουση των υλικών και πολιτιστικών δυνατοτήτων με τις καπιταλιστικές μορφές οργάνωσης της κοινωνίας και του πολιτισμού , περιέχουν το «σπέρμα» της ανατροπής, αποτελούν με τη σχετικότητα τους τον αντικειμενικό παράγοντα πάνω στον οποίο μπορεί να βασιστεί η απόπειρα της κομμουνιστικής επαναθεμελιωσης και σε αυτόν το τομέα.
Σ’ αυτά τα πλαίσια, έρχεται να προστεθεί ένας ακόμα σημαντικός παράγοντας που συμπληρώνει το τοπίο του πολιτισμού σήμερα. Είναι η υποχώρηση της όποιας αριστερής εκδοχής πολιτιστικής παρέμβασης υπήρχε την προηγούμενη περίοδο. Η θεωρητική ένδεια και η απουσία μαχητικού κινήματος έχουν σαν αποτέλεσμα την υποχώρηση και υποβάθμιση, τον ευτελισμό της τέχνης. Απουσιάζουν οι εμπειρίες του εργατικού κινήματος που σε προηγούμενες περιόδους τροφοδοτούσαν και έδιναν έμπνευση στους καλλιτέχνες
.
Βαθύτερες δυσκολίες – νέες απελευθερωτικές δυνατότητες
Αποτέλεσμα αυτών των παραγόντων είναι η διαμόρφωση μιας πνιγηρής κατάστασης για όσους αρνούνται να υποκύψουν και να συμβιβαστούν με το κυρίαρχο ρεύμα.
Όχι μόνο άγνωστοι ερασιτέχνες δημιουργοί αλλά και καταξιωμένοι καλλιτέχνες δυσκολεύονται να αναπνεύσουν με τους μηχανισμούς ελέγχου, παραγωγής και διακίνησης της δουλειάς τους. Υπάρχουν σπουδαίοι καλλιτέχνες που δίνουν μεγάλες μάχες για να συνεχίσουν χωρίς εκπτώσεις αυτό που ξέρουν καλά να κάνουν. Κι αυτό γιατί οι εργασιακές σχέσεις στον πολιτισμό δεν είναι καθόλου «πολιτισμένες». Ηθοποιοί του θεάτρου αμείβονται με 800 ευρώ το μήνα, ενώ εκατοντάδες είναι κάθε σεζόν χωρίς δουλειά. Στο τραγούδι όποιος δεν εμφανίζεται σε κάποιο «μαγαζί», μόνο από τη δισκογραφία δεν μπορεί να ζήσει, πέραν γνωστών εξαιρέσεων. Σε πλήρη αντίθεση με τα μεγάλα ονόματα, η συντριπτική πλειοψηφία των καλλιτεχνών ανήκει στη σύγχρονη εργατική τάξη και πριν τη μάχη της δημιουργίας δίνει τη μάχη της επιβίωσης.
Ωστόσο, παρόλο που οι δυσκολίες είναι πολλές αν και μειοψηφικά, εμφανίζονται τάσεις πολιτιστικής αντίστασης στη χώρα μας και διεθνώς.. Οι νεολαιίστικοι και εργατικοί αγώνες που έχουν αναπτυχθεί στα πλαίσια της γενικότερης επίθεσης του κεφαλαίου, το κίνημα κατά της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, κατά του πολέμου στο Ιράκ κτλ έχουν τροφοδοτήσει και πάλι την τέχνη με πολιτικά και κοινωνικά ερεθίσματα. Το αντιπολεμικό κίνημα ενάντια στον πόλεμο στο Ιράκ, ευαισθητοποίησε κομμάτι του καλλιτεχνικού κόσμου. Πολλά αντιπολεμικά τραγούδια, εικαστικές, και φωτογραφικές εκθέσεις, κόμικς, θεατρικά έργα και κινηματογραφικές ταινίες που αναφέρονται στον συγκεκριμένο πόλεμο έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια. Το τελευταίο διάστημα διακρίνονται ανατρεπτικές τάσεις στο χώρο της τέχνης είτε με έργα καλλιτεχνών που ξεφεύγουν από την κυρίαρχη κουλτούρα της αδιαφορίας και θίγουν κοινωνικά ζητήματα, είτε με κινήσεις καλλιτεχνών για την ανεξαρτητοποίησή τους από τις μεγάλες εκδοτικές εταιρείες. Είναι χαρακτηριστικά τα απανωτά φαινόμενα δημιουργών, ειδικά από το χώρο της μουσικής για ανεξάρτητη προώθηση του έργου τους, κυρίως μέσω Διαδικτύου, χωρίς συμβόλαια με τις δισκογραφικές εταιρείες και η διαμόρφωση δικών τους μέσων παραγωγής και διακίνησης. Επίσης, έχουν εμφανιστεί και μικρές, ανεξάρτητες από τις πολυεθνικές, εταιρείες παραγωγής που λειτουργούν σα μέσο για την ανεξάρτητη παραγωγή καλλιτεχνικών έργων, μακριά από κάθε δέσμευση από τις πολυεθνικές.
Τα φαινόμενα αυτά έρχονται να αναδείξουν για μια ακόμη φορά το ότι σε μία ταξική κοινωνία, δεν μπορεί να υπάρχει έργο μεγάλο και πρωτοποριακό που να μην επικοινωνεί με τις ιστορικές ανάγκες της εκμεταλλευόμενης τάξης και τα σκιρτήματα αντίστασης και ανατροπής. Αλλά κάτι τέτοιο για να μπορεί να αναπτυχθεί και να ολοκληρωθεί απαιτεί βαθύτερη μελέτη και γνώση της εποχής, δεν αρκεί το ταλέντο. Σε αυτό είναι που καλλιτέχνης χρειάζεται να επιδείξει μεγάλη ικανότητα διείσδυσης στην καρδιά της κοινωνίας. Κάτι που απαιτεί τη σύνδεσή του με ένα συνολικό πολιτικό-πολιτιστικό ρεύμα ανατροπής. Οι καλλιτέχνες της εποχής μας, έχουν ανάγκη ένα τέτοιο ρεύμα, που θα συμβάλει καθοριστικά στην ποιοτική διαμόρφωση του έργου τους. Και αυτό το ρεύμα έχει ανάγκη να στηριχθεί και να περάσει σε νέους καλλιτέχνες, που θα το εκφράσουν με την τέχνη τους Αυτήν την διαλεκτική σχέση υπογραμμίζουν και τα λόγια του Χιλιανού Σέρτζιο Ορτέγα, συνθέτη του El pueblo unido, όταν έλεγε «…δεν μπορεί να υπάρξει επαναστατικό κίνημα χωρίς να στηρίζεται σε ένα αληθινό πολιτιστικό και καλλιτεχνικό ρεύμα μαζικό και ποιοτικό…».. Η ανάπτυξη μεγάλων ρευμάτων στην τέχνη συνδέεται πολύ πιο στενά σήμερα με το αίτημα διαμόρφωσης ενός νέου επαναστατικού διαφωτισμού, μιας νέας επανεξόρμησης των σύγχρονων κομμουνιστικών ιδεών στην εποχή μας.
Πώς συνεχίζουμε το επόμενο διάστημα
Η νΚΑ και το ΝΑΡ έχουμε προβάλει σε όλα τα ντοκουμέντα και τις αποφάσεις της το τελευταίο διάστημα την αναγκαιότητα αναβαθμισμένης και αυτοτελούς παρέμβασης στο μέτωπο του πολιτισμού. Βήματα σ’ αυτή την κατεύθυνση έχουν πραγματοποιηθεί κατά καιρούς μέσα από το φεστιβάλ και το έντυπο των ΑΝΑΙΡΕΣΕΩΝ, τη διοργάνωση ιδεολογικών διαλέξεων και εκδηλώσεων, την προσπάθεια για λειτουργία της λέσχης. Και εμείς, όμως, σαν οργάνωση έχουμε σε πολλές περιπτώσεις πέσει θύματα του κατακερματισμού, τον οποίο περιγράφουμε, αναπαράγοντας την αντίληψη ότι ο πολιτισμός είναι ζήτημα δευτερεύουσας σημασίας. Περιχαρακωνόμαστε και απομακρυνόμαστε από ένα πεδίο που έχει να μας προσφέρει πάρα πολλά στην πολιτιστική και πολιτική μας παρέμβαση. Από τη μία δεχόμαστε την κυρίαρχη άποψη που θεωρεί πως η τέχνη αφορά λίγους και από την άλλη δεχόμαστε και τον κατακερματισμό που υπάρχει διαχωρίζοντας με στεγανά την πολιτική και συνδικαλιστική παρέμβαση από την παρέμβαση στα ζητήματα του πολιτισμού.
Για αντικειμενικούς και υποκειμενικούς λόγους, λοιπόν, τα βήματα του προηγούμενου διαστήματος έμειναν ανολοκλήρωτα ή χαρακτηρίστηκαν από αποσπασματικότητα και μερική συμμετοχή της οργάνωσης, αν και ανέδειξαν τις δυνατότητες για μια συνολική και ολοκληρωμένη δουλειά, που μπορεί να αγκαλιάσει το σύνολο της οργάνωσης και να ανοίξει δρόμους επικοινωνίας με ένα ευρύτερο ριζοσπαστικό δυναμικό, που αμφισβητεί τον κυρίαρχο πολιτισμό και αναζητεί σε αντικαπιταλιστική κατεύθυνση.
Αξιοποιώντας την μέχρι τώρα εμπειρία, την διάθεση και τις διαθεσιμότητες, που προέκυψαν μετά από τις επιτυχημένες ΑΝΑΙΡΕΣΕΙΣ του Ιούνη, θεωρούμε ότι με ουσιαστικό τρόπο, συγκεκριμένα βήματα και σκιαγραφώντας ένα σχεδιασμό για όλο το επόμενο διάστημα μπορούμε να συμβάλουμε στην προσπάθεια διαμόρφωσης ενός ευρύτερου, πλατύ ρεύματος, που θα αμφισβητεί και θα συγκρούεται με τον αγοραίο πολιτισμό του ολοκληρωτικού καπιταλισμού της εποχής μας και θα βάζει τις βάσεις για ένα απελευθερωτικό πολιτικό και πολιτιστικό ρεύμα στη νεολαία και τους εργαζόμενους. Γνωρίζουμε πως ένας τέτοιος στόχος δεν θα υλοποιηθεί μέσα σε ένα μήνα ή τον επόμενο ένα χρόνο. Απαιτεί συστηματική δουλειά και βαθιά συζήτηση. Η επεξεργασία θέσεων για το ζήτημα, που θα προκύψει από όσα έχουν κατά καιρούς γραφτεί, από τις εισηγήσεις και τις συζητήσεις της ομάδας πολιτισμού και των οργάνων και των οργανώσεων βάσης θα συμβάλει καθοριστικά στους παραπάνω στόχους.
Με βάση τα παραπάνω και τη μέχρι τώρα συζήτηση, προτείνουμε:
1) Την πραγματοποίηση ενός κύκλου θεωρητικών διαλέξεων με εισηγήσεις από τους Γιώργο Μανιάτη, Θανάση Σκαμνάκη, Αιμιλία Καραλή. Μετά από συνεννόηση μαζί τους έχουμε καταλήξει στην παρακάτω θεματολογία:
1. Πολιτισμός και "πολιτισμοί" -Η ταξική φύση του πολιτισμού. Γιώργος Μανιάτης-Θανάσης Σκαμνάκης
2. Τέχνη, κοινωνία, πολιτική. Η έννοια της αυτονομίας και της στράτευσης Γιώργος Μανιάτης
3. Τέχνη και Αριστερά. Ο προσδιορισμός του αριστερού στοιχείου στην τέχνη. Αιμιλία Καραλή
4. Τα ρεύματα της τέχνης. Γιώργος Μανιάτης
5. Τέχνη και μεταμοντερνισμός. Αιμιλία Καραλή
6. Καλλιτεχνική και κοινωνικοπολιτική πρωτοπορία. Δημήτρης Δημητούλης
7. Η ιδιαιτερότητα της αισθητικής αξιολόγησης (πως προσλαμβάνουμε και αξιολογούμε το έργο τέχνης) Γιώργος Μανιάτης
8. Ο κοινωνικός ρόλος του καλλιτέχνη και ο καταμερισμός της εργασίας. Δημήτρης Δημητούλης
9. Η διαλεκτική μορφής και περιεχομένου. Γιώργος Μανιάτης-Θανάσης Σκαμνάκης
10. Καλλιτεχνική δημιουργία και σοσιαλισμός. Γιώργος Μανιάτης-Θανάσης Σκαμνάκης
Δίνουμε ιδιαίτερο βάρος σε αυτή, τη θεωρητική πλευρά της πολιτιστικής παρέμβασης γιατί θεωρούμε πως η ενοποίηση και το βάθεμα της συζήτησης μέσα στην οργάνωση είναι προϋπόθεση για την επεξεργασία των υπόλοιπων πολιτικών και αγωνιστικών δράσεων. Εννοείται πως αυτή η πρωτοβουλία θα συνεχιστεί και με επέκταση της θεματολογίας, αφού αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να διαμορφώσουμε έναν διάλογο και μια έρευνα – αναζήτηση σε βάθος χρόνου και με οργανωμένο – προγραμματισμένο τρόπο.
Οι διαλέξεις αυτές θα πραγματοποιηθούν σε χώρο που θα γνωστοποιήσουμε άμεσα (λόγω του τωρινού μας κτιριακού προβλήματος), θα δοθεί σχετική βιβλιογραφία και θα αφορούν τα μέλη και όσους συναγωνιστές μπορούν να παρακολουθήσουν μια τέτοια δουλειά. Η πρώτη θα διεξαχθεί στις 14 Ιανουαρίου.
2) Μπροστά στην διεξαγωγή της εργατικής συνδιάσκεψης του ΝΑΡ και της προετοιμασίας της , σε συνεργασία με την ιδεολογική επιτροπή της ΠΕ θα δουλέψουμε πάνω στο τεράστιο θέμα των συνεπειών των νέων εργασιακών σχέσεων, στην καθημερινότητα και την πολιτιστική συμπεριφορά του σύγχρονου εργαζόμενου, δουλειά η οποία θα συγκεντρωθεί σε ένα διήμερο εκδηλώσεων στα τέλη του Φλεβάρη. Πολιτισμός για εμάς δεν εννοείται στενά η καλλιτεχνική παραγωγή, αφορά την ίδια την ζωή του ανθρώπου, την διαμόρφωση των σχέσεων και των συλλογικών ταυτοτήτων, συνολικά την συμπεριφορά και τον τρόπο ζωής.
3) Tον ερχόμενο Μάρτιο, με αφορμή και την «ημέρα της γυναίκας» επιδιώκουμε την διοργάνωση μιας σειράς εκδηλώσεων με θέμα «Η θέση της γυναίκας στο εργατικό κίνημα και τον πολιτισμό της Αριστεράς». Ο τίτλος είναι σχηματικός, η ουσία είναι να ανοίξουμε τα ζητήματα της σχέσης των δύο φύλων στα πλαίσια του εργατικού κινήματος και του «πολιτιστικού παραδείγματος» της αριστεράς, τον τρόπο με τον οποίο έχουν αναδειχθεί αυτά τα ζητήματα στη λογοτεχνία, στο κινηματογράφο και το θέατρο κοκ. Σε αυτή την παρέμβαση μπορεί να βοηθήσει η Αιμιλία, να αξιοποιήσουμε τις επαφές που έχουμε με την Αδέσμευτη Κίνηση Γυναικών κλπ. Επίσης, θα μπορούσαμε να διοργανώσουμε μια μουσική βραδιά αφιερωμένη στις γυναικείες φωνές της τζαζ, της ροκ κλπ.
4) Τον ερχόμενο Μάη κλείνουν 40 χρόνια από τον Μάη του 68. Το ΝΑΡ σκοπεύει να οργανώσει κύκλο εκδηλώσεων γύρω από τα «40χρονα». Σε αυτά τα πλαίσια θα κινηθούμε στην διοργάνωση παράλληλων εκδηλώσεων, στις οποίες θα ανοίξουμε την βεντάλια των ζητημάτων που έθεσε το «πολιτιστικό παράδειγμα» του Μάη και της εποχής του (Αμερικάνικο κίνημα κλπ), τόσο σε ζητήματα καλλιτεχνικής έκφρασης (εμφάνιση του ροκ και του φανκ, θέατρο και κινηματογράφος κλπ) όσο και σε ευρύτερα πολιτιστικά ζητήματα (οικογενειακές σχέσεις, σχέσεις των δύο φύλων, σεξουαλικότητα, το φαινόμενο των κοινοβίων, η κουλτούρα των ναρκωτικών κλπ). Επίσης μπροστά στην πρωτομαγιά, θα μπορούσαμε να οργανώσουμε μια παρέμβαση η οποία θα καταλήγει σε εκδήλωση και δρώμενα για το εργατικό τραγούδι. Κατά δεύτερο θα μπορούσαμε να οργανώσουμε ένα διήμερο προβολών με ταινίες εργατικού χαρακτήρα, οι οποίες πλέον είναι αρκετές και αξιόλογες με σκοπό να αναδείξουμε το πώς ο κινηματογράφος σήμερα αναδεικνύει πτυχές των σύγχρονων εργατικών προβλημάτων
5) Επίσης υπάρχει η σκέψη στα πλαίσια των φετινών Αναιρέσεων στην Αθήνα, να διοργανώσουμε ένα «παράλληλο» φεστιβάλ αφιερωμένο στην τέχνη που ανέδειξε η επανάσταση του Οκτώβρη, βασισμένο στην πολύ καλή πρωτοβουλία που έχουν πάρει και οι οργανώσεις της Θεσσαλονίκης. Θα ήταν σωστό μια τέτοια πρωτοβουλία να είχε προετοιμαστεί ήδη από πλευράς μας. Ωστόσο το ότι δεν καταφέραμε να κάνουμε κάτι τέτοιο στα πλαίσια των γενικότερων εκδηλώσεων του ΝΑΡ και της ν. Κ.Α. για τον Οκτώβρη, δεν πρέπει να μας αποτρέψει από το να το διοργανώσουμε στο επόμενο διάστημα και ο εκδηλώσεις των Αναιρέσεων αποτελούν τη καλύτερη ευκαιρία.
Περά από τα άνωθεν προτεινόμενα και λειτουργώντας σε βάθος χρόνου σκεφτόμαστε Την πραγματοποίηση ανοικτών εκδηλώσεων, γύρω από διάφορα ζητήματα με μια σειρά από ανθρώπους που δραστηριοποιούνται στο χώρο του πολιτισμού. Εδώ να πούμε ότι έχουν κατατεθεί πολλές ιδέες, τις οποίες μπορούμε να κουβεντιάσουμε. Παραθέτουμε κάποιες από αυτές ενδεικτικά. Συνομιλίες με: Μάρω Δούκα, Ιωάννα Καρυστιάνη, Νάντια Βαλαβάνη, Νάνο Βαλαωρίτη για τη λογοτεχνία. Θόδωρο Αγγελόπουλο, Σωτήρη Δημητρίου, Δημήτρη Σπύρου, Γιάννη Οικονομιδη για τον κινηματογράφο. Θάνο Μικρούτσικο, Τάσο Γκρους, Διονύση Τσακνή, Στρατο Αλλοίμονο, Αλέξη Καλοφωλια, Μιχάλη Μυτακιδη για τη μουσική, Βασίλη Παπαβασιλείου, Μιχαήλ Μαρμαρινό για το θέατρο.
Επίσης, εκδήλωση με θέμα τις χορηγίες και την λειτουργία του sponsoring στην τέχνη, αξιοποιώντας και το παράδειγμα της πρωτοβουλίας No Sponsors Movement των Active Member.
Εννοείται ότι η παρέμβαση που θα σχεδιάσουμε δεν θα περιορίζεται μόνο σε ζητήματα τέχνης και έκφρασης. Θα μας απασχολήσουν εξίσου ζητήματα, της καθημερινότητας, της συγκρότησης των ταυτοτήτων στις σύγχρονες κοινωνίες, των ανθρωπίνων σχέσεων, την πολιτιστική διάσταση του χώρου (δημόσιου και ιδιωτικού) και μια σειρά πλευρές που παίζουν σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση της συνείδησης του σημερινού εργαζόμενου και της νεολαίας.
Παράλληλα με αυτά χρειάζεται να δούμε με μόνιμο τρόπο την διοργάνωση ορισμένων παράλληλων πρωτοβουλιών, οι οποίες μπορεί να είναι:
Α) Μια κινηματογραφική προβολή το μήνα, με ταινίες που θα επιλέγουμε με κριτήρια θέματος, τεχνικής, αισθητικής, μηνύματος, γύρω από την οποία μπορεί πέρα από την προβολή να γίνεται και συζήτηση.
Β) Μια μουσική βραδιά ή πάρτι σε τακτά διαστήματα αφιερωμένη σε μουσικά είδη και ρεύματα. Μπορεί να συνοδεύεται από έντυπο υλικό με ιστορικά στοιχεία, σημαντικές πληροφορίες, ενδεικτική δισκογραφία κλπ.
Γ) Παρουσίαση βιβλίων ή ποιητικών συλλογών με πρόσκληση του/της συγγραφέα, εάν είναι εγχώρια δημιουργία ή προετοιμασία δική μας εάν πρόκειται για περίπτωση του εξωτερικού (μια φορά το μήνα ή ανά δίμηνο).
Δ) Επιλογές ε θεατρικών και μουσικών παραστάσεων που θα δούμε και μετά θα συζητήσουμε.
Ε) Παρεμβάσεις κινηματικού χαρακτήρα, που να αφορούν το κόστος της ψυχαγωγίας, το κλείσιμο χώρων πολιτισμού, τη δημιουργία πολιτιστικών στεκιών νεολαίας και το χαρακτήρα τους σε συνδυασμό με τα κινήματα πόλης. Στο ίδιο πλαίσιο, θα μπορούσαμε να παρέμβουμε στην συντεταγμένη προσπάθεια εταιρειών, πολιτείας και φορέων να λογοκρίνουν και να φιμώσουν καλλιτεχνικές δημιουργίες με ριζοσπαστικό, ανατρεπτικό περιεχόμενο.
Για να προχωρήσουν όλα τα παραπάνω απαιτείται ένας πυρήνας, μια ομάδα ανθρώπων, οι οποίοι θα αναλάβουν την οργάνωση της δουλειάς στο συγκεκριμένο μέτωπο. Οι σ/φοι και σ/φισσες από την ομάδα θεωρίας και πολιτισμού από το ΚΣ της ν.Κ.Α. και την ΠΕ του ΝΑΡ και οι αντίστοιχοι από την επιτροπή του φεστιβάλ των ΑΝΑΙΡΕΣΕΩΝ μπορούν να αποτελέσουν τον αρχικό πυρήνα της ομάδας, προετοιμάζοντας τακτές ανοιχτές συνελεύσεις με συμμετοχή όλων ή συγκεκριμένων οργανώσεων η ακόμη και μεμονωμένων συντρόφων που επιθυμούν να πάρουν μέρος. Εδώ να σημειώσουμε ότι η ομάδα πολιτισμού ούτε θέλει ούτε μπορεί να υποκαταστήσει την θεωρητική και ιδεολογική δουλειά της οργάνωσης. Από την άλλη, δεν θέλουμε να λειτουργήσει σε καμία περίπτωση ως διεκπεραιωτής εκδηλώσεων. Επίσης είναι κατανοητό ότι η θεματολογία και οι εκδηλώσεις που προτείνουμε παραπάνω μπορούν να βγουν εις πέρας μόνο με την ενεργητική συμμετοχή των συντρόφων και των συντροφισσών από τις οργανώσεις του ΝΑΡ και της νεολαίας.
Σε καμία περίπτωση δεν θέλουμε να λειτουργεί αποκομμένα από την υπόλοιπη οργάνωση. Ρόλος της είναι ο συντονισμός και η εισήγηση στο σύνολο της νΚΑ και του ΝΑΡ του τρόπου και των θεματικών, με τις οποίες θα ανοίξει το μέτωπο του πολιτισμού και στοίχημα για μας είναι αν η μέχρι τώρα και η από δω και πέρα συζήτηση θα αποτελέσει οργανικό κομμάτι της ζωής και της παρέμβασής μας. Είναι κοινός πλέον τόπος πως χωρίς τη στράτευση της οργάνωσης, όλα τα παραπάνω είναι κενό γράμμα.
Πιστεύουμε ότι υπάρχει η δυνατότητα να προχωρήσουμε σε μια αναβαθμισμένη και μόνιμη παρέμβαση στο μέτωπο του πολιτισμού, μια προσπάθεια που θα λειτουργήσει καταλυτικά και στο φεστιβάλ των ΑΝΑΙΡΕΣΕΩΝ, που θέλουμε να συμπυκνώνει τα βήματα όλης της χρονιάς και να αποτελεί κορυφαίο ραντεβού – γεγονός όχι μόνο για τη νΚΑ και το ΝΑΡ, αλλά και για το κομμάτι εκείνο της ριζοσπαστικοποίησης και των αγώνων, στο οποίο αναφερόμαστε.
Επίλογος
Σήμερα που τα όρια ανάμεσα στην τέχνη και την εν γένει δημιουργικότητα είναι δυσδιάκριτα, η συζήτηση πρέπει να περιλαμβάνει όλες τις περιοχές που σχετίζονται με τη διαμόρφωση του γούστου και των προτιμήσεων του σημερινού εργαζόμενου, του σημερινού νέου.
Ο πολιτισμός, που παράγεται, από το κινηματογραφικό έργο μέχρι την τελευταία διαφήμιση, αποτυπώνει την κατάσταση της ταξικής πάλης και αντεπιδρά με τη σειρά του σ’ αυτήν. Άρα το ζήτημα της κριτικής και της διαμόρφωσης του «γούστου» της πλειοψηφίας και η συγκρότηση ενός ρεύματος που θα αντιστέκεται και θα αμφισβητεί τον αστικό πολιτισμό δεν είναι ζήτημα λιγότερο πολιτικό.
Η πολιτική δουλειά στη νεολαία, στους εργαζόμενους, στα διάφορα μέτωπα θα μένει μετέωρη και ανολοκλήρωτη στο βαθμό, που ταυτόχρονα και μέσα από ιδιαίτερους δρόμους δεν συνοδεύεται από ρήγματα στο κυρίαρχο πολιτισμικό μοντέλο και δεν διαμορφώνονται ψήγματα και κύτταρα ενός άλλου απελευθερωτικού πολιτισμού, ανταγωνιστικού στον σημερινό. Χρειαζόμαστε σταθερό μέτωπο απέναντι στον αγοραίο πολιτισμό. Η μονιμοποίηση της Ομάδας και της Συνέλευσης Πολιτισμού θα συμβάλει με όλους τους τρόπους για ένα άλλο, καινούριο, νεανικό και αριστερό ανατρεπτικό πολιτιστικό ρεύμα. Της δημιουργίας και της αμφισβήτησης. Της μόρφωσης, της κριτικής και της θεωρητικής αναζήτησης.
Για να ασκήσεις τέτοια κριτική απαιτείται συλλογική παιδεία, καλλιέργεια των εργαλείων της μαρξιστικής μεθοδολογίας και ανάλυσης, αλλά και αναζήτηση χωρίς φόβο και στενότητα στα διαφορετικά ρεύματα σκέψης, αξιοποιώντας τα εν δυνάμει απελευθερωτικά τους στοιχεία.
Για την ανατροπή της πολυπρόσωπης βαρβαρότητας του σημερινού πολιτισμού. Για την απελευθέρωση της τέχνης από την εξουσία του κεφαλαίου, από τον καριερισμό, τον αστικό ατομικισμό την «εναλλακτικοτητα» της αγοράς, αλλά και την διαχειριστικές απόψεις της ρεφορμιστικής αριστερας και τις αντιλήψεις των « αντιεξουσιαστικων πολιτισμικών νησίδων» που χαρακτηρίζουν τάσεις του άναρχο – αυτόνομου χώρου. Για μια κομμουνιστική κοινοκτημοσύνη των έργων και των ιδεών των ανθρώπων-δημιουργών. Για τη συνάντηση της πολιτιστικής δημιουργίας με το ανερχόμενο επαναστατικό κίνημα της νέας εποχής.
Δεκέμβρης 2007
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου