Η οικοδόμηση της νέας, της αταξικής κοινωνίας, του κομμουνισμού, δεν αποτελεί απλώς και μόνο μία μετάβαση από κάποιο σχηματισμό σε κάποιον άλλο, αλλά συνιστά την εμφάνιση και την διαμόρφωση ενός ριζικά νέου τύπου κοινωνικής ανάπτυξης. Πρόκειται για μία κοσμοϊστορική αλλαγή, η οποία, ως προς το βάθος, την κλίμακα και τις προοπτικές της υπερβαίνει ακόμα και την μετάβαση της αρχαιότητας από την προ-ταξική στην ταξική κοινωνία. Πρόκειται για μία άρνηση-διαλεκτική άρση, τόσο των ταξικών ανταγωνιστικών τύπων ανάπτυξης της κοινωνίας, όσο και των πριν από αυτούς βαθμίδων, δηλ. ολόκληρης της μέχρι τώρα ιστορίας της ανθρωπότητας και των προϋποθέσεων της. Η επισήμανση αυτή θα πρέπει να υπολογίζεται όταν διατυπώνονται διάφορες εικασίες και εκτιμήσεις σχετικά με τους ρυθμούς οικοδόμησης της νέας κοινωνίας, με τις δυσκολίες που προκύπτουν κ.λ.π. Η επισήμανση αυτή αφορά επίσης τις δυσκολίες, την αντιφατικότητα και τον ιδιαίτερα περίπλοκο χαρακτήρα των σχετικών θεωρητικών προσεγγίσεων..."
Δ. Πατέλη, Μ. Δαφέρμου, Π. Παυλίδη
Ανάμεσα σε εκατοντάδες παραπομπές που μπορεί να δώσει κανείς για το ''Κράτος'' στο μαρξικό έργο, θα σταθώ σε μια στιγμή του στοχασμού του Μάρξ για τον ''ασιατικό τρόπο παραγωγής''. Πρόκειται για ένα τρόπο παραγωγής που εμφανίζεται στα Grundrisse, τα οικονομικά χειρόγραφα του ''ώριμου'' Μάρξ. Αποτελεί κατά τον Μάρξ ιστορική υποπερίπτωση μιας κοινοκτητικής κοινωνίας. Δεν έχουμε διαβεί δηλαδή το κατώφλι της stricto sensu ταξικής σχέσης. Ωστόσο έχουμε Κράτος. Ο Μάρξ μεταξύ άλλων γράφει (υπογραμμίσεις δικές μου):
''...στις περισσότερες ασιατικές θεμελιακές μορφές, η περιεκτική ενότητα που βρίσκεται πάνω από όλες αυτές τις μικρές κοινότητες εμφανίζεται σαν ανώτερος ιδιοκτήτης, ή σαν μοναδικός ιδιοκτήτης, άρα οι πραγματικές κοινότητες μόνο σαν κληρονομικοί κάτοχοι. Μια και πραγματικός ιδιοκτήτης και πραγματική προϋπόθεση της συλλογικής ιδιοκτησίας είναι η ενότητα, η τελευταία μπορεί να εμφανίζεται η ίδια σαν κάτι ξεχωριστό και ανώτερο από τις πολυάριθμες πραγματικές ξεχωριστές κοινότητες. Τότε το άτομο στην πραγματικότητα δεν έχει ιδιοκτησία, μ'άλλα λόγια η ιδιοκτησία ...εμφανίζεται να διαμεσολαβείται για το άτομο από την παραχώρηση της συνολικής ενότητας-υλοποιημένης στη μορφή του δεσπότη σαν του πατέρα πολλών κοινοτήτων-στο άτομο με τη μεσολάβηση της ξεχωριστής κοινότητας. Το υπερπροιόν...ανήκει έτσι αυτόματα στην υπέρτατη αυτή ενότητα (1)...Ένα μέρος από την υπερεργασία της (σ.σ εννοεί της κοινότητας) ανήκει στην ανώτερη συλλογικότητα, που υπάρχει τελικά σαν πρόσωπο...Η συλλογικότητα μπορεί ακόμη να εμφανίζεται στο εσωτερικό της φυλετικής οντότητας πιο πολύ με τρόπο που η ενότητα να αντιπροσωπεύεται από την κεφαλή της γεναρχικής οικογένειας, ή σαν αμοιβαία σχέση των οικογενειαρχών (2).
