Η κομμουνιστικοποίηση ως έξοδος από την κρίση

(Κείμενο που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Echanges αριθ. 131, στις 3 Φεβρουαρίου 2010, σαν συνεισφορά σε έναν διάλογο σχετικά με την κρίση και την πιθανή έκβασή της.)
***
Το σημείωμα που ακολουθεί είναι επίτηδες πολύ περιληπτικό. Δεν αναπτύσσει διεξοδικά την κριτική στον προγραμματισμό[1] – η οποία έχει ήδη γίνει σε μεγάλο βαθμό– αλλά αρκείται στην υπενθύμιση των πρόσφατων πτυχών του κοινωνικού κινήματος οι οποίες ενισχύουν την αντίληψη που βάζει στο επίκεντρο την κομμουνιστικοποίηση.

1. Η αμεσότητα του κομμουνισμού
1.1 Ορισμός και προέλευση
Όταν μιλάμε για «αμεσότητα», δεν πρέπει να συγχέουμε το αδιαμεσολάβητο με το ακαριαίο. Ως αμεσότητα του κομμουνισμού αντιλαμβανόμαστε το γεγονός ότι η προλεταριακή επανάσταση δεν έχει πλέον ως στόχο τη δημιουργία μιας μεταβατικής κοινωνίας, αλλά απευθείας τον κομμουνισμό. Κατά συνέπεια: δεν τίθεται πλέον ζήτημα κατάληψης της πολιτικής εξουσίας, ούτε συμμαχίας με άλλα κοινωνικά στρώματα, ούτε μιας εξελικτικής πραγματοποίησης της μετάβασης (μαρασμός του κράτους κλπ).

Η έννοια της αμεσότητας του κομμουνισμού δεν προκύπτει από το πουθενά. Εμφανίστηκε μαζί με την κρίση στις δεκαετίες του ’60 και του ’70 στη βάση της πολιτικής ανικανότητας της αριστεράς και των αριστεριστών να κατανοήσουν το κίνημα της άρνησης της εργασίας. Σήμερα όλες οι προγραμματικές απόπειρες είναι αξιοθρήνητες. Όσον για το κίνημα άρνησης της εργασίας, αυτό επιστρέφει με ακόμα περισσότερη δύναμη από ό,τι στη δεκαετία του ’70 (Κίνα, Μπαγκλαντές, ακόμα και σε βιομηχανικές χώρες).

1.2 Η κομμουνιστικοποίηση ως διαδικασία
Κομμουνιστικοποίηση δε σημαίνει εγκαθίδρυση του κομμουνισμού με το κούνημα ενός μαγικού ραβδιού. Θα υπάρξουν αγώνες, πρόοδοι και οπισθοχωρήσεις της επανάστασης. Αλλά αυτό σημαίνει ότι οι δράσεις που θα αναλάβουν οι επαναστατημένοι θα καταργήσουν την εργασία και την αξία και όλα τα υπόλοιπα (οικογένεια, πατρίδα…) εδώ και τώρα. Όταν η επανάσταση θα επιτεθεί στην καπιταλιστική ιδιοκτησία, δε θα δώσει στο προλεταριάτο την ιδιοκτησία που μέχρι τώρα του διέφευγε, αλλά θα καταργήσει αμέσως κάθε μορφή ιδιοκτησίας. Είναι αδύνατον να περιγράψουμε αυτή την κατάσταση με λεπτομέρειες. Εντούτοις, πρέπει να προσπαθήσουμε να την προσδιορίσουμε για να αποκτήσουμε μια ακριβέστερη ιδέα για το προς τα πού πηγαίνουμε και για να μάθουμε πώς να διακρίνουμε, όταν έρθει η στιγμή, την επανάσταση από την αντεπανάσταση.

2. Δραστηριότητα κρίσης και κομμουνιστικοποίηση
Όταν ξεσπάει η κρίση, το προλεταριάτο εξεγείρεται γιατί η μη-αγορά της εργασιακής του δύναμης το αποκλείει από κάθε κοινωνική σχέση και από κάθε σχέση με τη φύση. Εξεγειρόμενο, αναπτύσσει μια δραστηριότητα κρίσης που αποτελεί τη μήτρα όλων όσων είναι δυνατόν να συμβούν. Η δυνατότητα του κομμουνισμού δε βρίσκεται παρά μόνο στη δραστηριότητα κρίσης του προλεταριάτου. Η θεωρία δεν όρισε πάντοτε τον κομμουνισμό με τον ίδιο τρόπο, αλλά όλοι οι ορισμοί και οι στρατηγικές στηρίχτηκαν πάντοτε σε ό,τι κάνει το προλεταριάτο κατά τη δραστηριότητα κρίσης του. Δεν μπορούμε να μιλάμε για δραστηριότητα κρίσης παρά μόνο στην περίπτωση μιας γενικευμένης εξέγερσης του προλεταριάτου και όχι στην περίπτωση μιας απομονωμένης σύγκρουσης σε μία ή περισσότερες επιχειρήσεις, όσο «παραδειγματική» κι να είναι.
Η δραστηριότητα κρίσης στηρίζεται σε δυο ουσιώδη στοιχεία: την ατομοποίηση/απομαζοποίηση  του προλεταριάτου και την κυρίευση στοιχείων της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας για τις ανάγκες του αγώνα –όχι για τη συνέχιση της εργασίας χωρίς τους καπιταλιστές. Αν η κρίση, που εκείνη τη στιγμή αρχίζει να ξεδιπλώνεται, βαθύνει στο βαθμό που να προκαλέσει μια μεγάλη προλεταριακή εξέγερση, θα ξαναβρούμε αυτά τα δυο στοιχεία, με τα ιστορικά χαρακτηριστικά της εποχής μας. Αυτή η απομαζοποίηση του προλεταριάτου θα γίνει ακόμα περισσότερο εμφανής στον βαθμό που την έχει ήδη ξεκινήσει το μεταφορντιστικό κεφάλαιο. Το να θέλει κανείς να επιστρέψει στις όμορφες μέρες του εργάτη-μάζα αποτελεί αντεπαναστατικό όνειρο. Όσον αφορά την καπιταλιστική ιδιοκτησία, αυτή έχει δυο χαρακτηριστικά:
* Από τη μία, δεν της ξεφεύγει τίποτα. Το κεφάλαιο έχει σε τέτοιο βαθμό κυριεύσει ολόκληρη τη ζωή που, ό,τι και να κάνουμε, βρισκόμαστε πάντα εντός του πεδίου δράσης του. Όταν ξεσπάει η κρίση, το προλεταριάτο δεν μπορεί να κάνει τίποτα χωρίς να θίξει την καπιταλιστική ιδιοκτησία. Ακόμα και για μια απλή διαδήλωση υποχρεώνεται να καταλάβει το δημόσιο οδόστρωμα. Αυτό σήμερα είναι επιτρεπτό. Αύριο, θα είναι παράνομο. Το προλεταριάτο, σε κάθε πρακτική κατά τη δραστηριότητα κρίσης του, υποχρεώνεται να αντιμετωπίσει το κεφάλαιο για να θέσει υπό την κατοχή του ένα τμήμα της ιδιοκτησίας και με τον τρόπο αυτό να δώσει αντικειμενικότητα στην ύπαρξή του, η οποία στην αντίθετη περίπτωση δεν αποτελεί παρά ύπαρξη ενός καθαρού υποκειμένου (1). Και, στη σημερινή κρίση, το μονοπώλιο της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας είναι τόσο συνολικό που, περισσότερο παρά ποτέ, για το προλεταριάτο δεν υπάρχει δυνατότητα αναδίπλωσης. Βρίσκεται με την πλάτη στον τοίχο. Για παράδειγμα, το κεφάλαιο έχει ακυρώσει κάθε δυνατότητα αναδίπλωσης σε αυτοσυντηρούμενες αγροτικές κοινότητες·
* Από την άλλη, στην αξία χρήσης των προϊόντων της καπιταλιστικής ιδιοκτησίας είναι βαθιά χαραγμένες οι αναγκαιότητες της αξιοποίησης. Γι’ αυτόν τον λόγο, η δραστηριότητα κρίσης θα οδηγηθεί να εκτρέψει και να καταστρέψει πολλά. Δεν αποκλείεται το προλεταριάτο να καταλάβει μια αλυσίδα παραγωγής, αλλά αποκλείεται να κατασκευάσει αυτοκίνητα.

2.1 «Παραγωγή» χωρίς παραγωγικότητα και κατάργηση της αξίας
Είναι στη βάση της δραστηριότητας κρίσης, και για την έξοδο από αυτή, που τίθεται σε κίνηση η κομμουνιστικοποίηση. Η κομμουνιστικοποίηση δεν εκπληρώνει κάποιο ιδανικό ή κάποιο πολιτικό σύνθημα. Αποτελεί την επίλυση των δυσκολιών της αναπαραγωγής, τις οποίες το προλεταριάτο συναντάει κατά τη δραστηριότητα κρίσης του. Η τελευταία αποτελεί έναν αγώνα ενάντια στο κεφάλαιο για τη διασφάλιση της επιβίωσης, τίποτα περισσότερο. Όταν οι αντεπαναστατικές προλεταριακές εναλλακτικές αποδειχτούν ανεπαρκείς για την οικονομική επιβίωση του προλεταριάτου, η κομμουνιστικοποίηση κάνει το άλμα στη μη οικονομία. Το παράδοξο είναι ότι, στο βαθύτερο σημείο της κρίσης, κι ενώ οι ανάγκες του προλεταριάτου είναι τεράστιες, η λύση είναι να γυρίσουμε την πλάτη στον παραγωγισμό. Η «παραγωγή» χωρίς παραγωγικότητα δεν είναι μια παραγωγική λειτουργία· αποτελεί μια μορφή κοινωνικοποίησης των ανθρώπων στον κομμουνισμό, όπου η παραγωγή παρεμβάλλεται χωρίς, όμως, να μετράται ο χρόνος ή οτιδήποτε άλλο (εισροές, αριθμός απασχολούμενων ανθρώπων, παραγωγικό αποτέλεσμα). Σύμφωνα με την εύστοχη διατύπωση της Théorie Communiste: «ριζική μη-λογιστικοδιαχειριστική καταγραφή οποιουδήποτε πράγματος».
Ας προσπαθήσουμε να δούμε τα πράγματα σε δύο χρονικές φάσεις:
* κατά τη φάση της καθόδου στην κόλαση της κρίσης, η αναπαραγωγή του προλεταριάτου θα διασφαλιστεί κυρίως από την άμεση απαλλοτρίωση εμπορευμάτων. Ακόμα και σε μια οικονομία που λειτουργεί με το just-in-time, υπάρχουν αποθέματα. Η δραστηριότητα κρίσης θα συνίσταται (μεταξύ άλλων) στην κυρίευση αυτών των αποθεμάτων. Ήδη σε αυτό το στάδιο, μπορούμε να φανταστούμε την απόκλιση μεταξύ της αντεπαναστατικής οδού, η οποία έχει στόχο να λογιστικοποιήσει, να συγκεντρώσει τα αγαθά, να συντονίσει τη διανομή τους, να καταστήσει σεβαστά τα κριτήρια των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων κλπ· και της οδού της κομμουνιστικοποίησης, η οποία αψηφά αυτή την οικονομία της λεηλασίας και τη διαμόρφωση ανώτερων οργάνων διανομής, ακόμα κι αν έχουν εκλεγεί με δημοκρατική ψηφοφορία κλπ. Αυτή η δεύτερη οδός θα επιμείνει στο γεγονός ότι η εμβάθυνση σε τοπικό επίπεδο, η απόλυτη χαριστικότητα, αξίζουν περισσότερο από την σταθεροποίηση της κατάστασης σε εθνικό επίπεδο·
* σε δεύτερη φάση, αυτή της καθαυτό εξόδου από την κρίση, η παραγωγή θα ξεκινήσει ξανά.
Το πρόβλημα είναι λοιπόν να κατανοήσουμε πώς η παραγωγή μπορεί να ξαναπάρει τον δρόμο της χωρίς εργασία, παραγωγικότητα και ανταλλαγή. Η αρχή της «παραγωγής» χωρίς παραγωγικότητα σημαίνει ότι η δραστηριότητα των ανθρώπων και οι σχέσεις τους προέχουν σε σχέση με το παραγωγικό αποτέλεσμα. Η παραγωγή θα ξεκινήσει ξανά σε αυτή τη βάση, γιατί δε θα υπάρχει πλέον άλλη. Ανάπτυξη της παραγωγής χωρίς παραγωγικότητα σημαίνει κατάργηση της αξίας στις δυο μορφές της:
* ανταλλακτική αξία: αν τίποτα δε λογιστικοποιείται, αν το κίνητρο της δραστηριότητας δεν είναι παρά αυτή η ίδια, το προϊόν που προκύπτει από τη δραστηριότητα δεν έχει κανένα αφηρημένο περιεχόμενο·
* αξία χρήσης: η αξία χρήσης διακρίνεται από την απλή χρησιμότητα εξαιτίας του γεγονότος ότι έχει, και αυτή, ένα αφηρημένο περιεχόμενο. Η χρησιμότητα του εμπορεύματος οφείλει να είναι γενική, ή μέση, για να ικανοποιηθεί ένας άγνωστος χρήστης, του οποίου η ιδιαίτερη ανάγκη δεν είναι γνωστή (έτοιμο-για-χρήση/κατά παραγγελία). Η παραγωγή χωρίς παραγωγικότητα είναι μια ιδιαίτερη δραστηριότητα ιδιαίτερων ατόμων, τα οποία ικανοποιούν ανάγκες που εκφράζονται σε προσωπικό επίπεδο. Η χρήση των αντικειμένων που κατασκευάζονται φέρουν το σημάδι αυτής της ιδιαιτερότητας. Πρόκειται για την αντι-τυποποίηση. Ο αναγκαστικά τοπικός χαρακτήρας της κομμουνιστικοποίησης θα συμβάλει σε αυτό.
Κατά την κομμουνιστική επανάσταση, η πράξη της παραγωγής δε θα έχει ποτέ μόνο παραγωγικό χαρακτήρα. Ο σκοπός των ατόμων που θα έχουν αποφασίσει να στήσουν ένα αρτοποιείο δε θα είναι να φτιάξουν έναν καθορισμένο αριθμό ψωμιών, αλλά να κοινωνικοποιηθούν, να καλλιεργήσουν τις σχέσεις τους παράγοντας ψωμί (2).
Επιπλέον, αυτοί οι προλετάριοι δε θα παράγουν ψωμί γενικά, αλλά το ιδιαίτερο ψωμί που θα έχουν διάθεση να φτιάξουν εκείνη την ημέρα. Τέλος, η προμήθεια των αρτοποιών μας σε αλεύρι κινδυνεύει να είναι αβέβαιη, τουλάχιστον σε ένα πρώτο χρόνο, αν οι προλετάριοι που βρίσκονται στον μύλο ακολουθούν τις ίδιες αρχές. Ορισμένες μέρες δε θα υπάρχει αλεύρι, γιατί αυτοί που βρίσκονταν στον μύλο προτίμησαν να μιλήσουν για τον έρωτα και το νόημα της ζωής. Είναι το χάος; Ας πούμε απλά ότι εκείνη την ημέρα δε θα υπάρχει ψωμί. Είναι κάτι που θα πρέπει να αποδεχτούμε. Η άλλη εναλλακτική είναι ότι κάποιος θα καταρτίζει ένα πλάνο, με ποσότητες και προθεσμίες, ενώ οι άλλοι θα δουλεύουν. Με αυτόν τον τρόπο όχι μόνο επαναφέρεται η αξία, αλλά, επιπλέον, αυτή η προλεταριακή εμπειρία δεν έχει μέλλον: ή θα προχωρήσει και πολύ γρήγορα οι προλετάριοι δε θα έχουν κανένα δικαίωμα (αποκατάσταση της μισθωτής εργασίας με τη μία ή την άλλη μορφή)· ή δε θα προχωρήσει και οι προλετάριοι θα ξαναβρεθούν στην προηγούμενη κατάσταση της ανεργίας και των απλήρωτων μισθών. Είναι εξάλλου πιθανόν ότι η λύση της κομμουνιστικοποίησης δε θα εφαρμοστεί  παρά μόνο μετά από μία ή πολλές αποτυχίες τέτοιου είδους.
Σε γενικές γραμμές, χρειάζεται να κατανοήσουμε ότι η κομμουνιστικοποίηση αντικαθιστά την κυκλοφορία των αγαθών μεταξύ των «συνασπισμένων παραγωγών» με την κυκλοφορία των ανθρώπων από τη μια δραστηριότητα στην άλλη. Αυτό συνεπάγεται προπάντων ότι: στους «χώρους παραγωγής» δε θα υπάρχει μόνιμο προσωπικό, μπορεί να υπάρχει παραγωγή μπορεί και όχι, ανάλογα με το κίνητρο και τον αριθμό όσων είναι παρόντες, γιατί οι «χώροι παραγωγής» θα είναι πριν από όλα χώροι συνάντησης και ζωής·
* τουλάχιστον σε ένα πρώτο χρόνο, η κομμουνιστικοποίηση θα λάβει χώρα σε τοπικό επίπεδο, όχι ως αυτάρκεις κοινότητες, αλλά ως πρωτοβουλίες πλήρως ελεγχόμενες από τους συμμετέχοντες. Η κομμουνιστικοποίηση θα λάβει χώρα ως νεφέλωμα τοπικών πρωτοβουλιών. Δεν είναι, νομίζω, παρά μόνο σε τοπική κλίμακα που η κομμουνιστικοποίηση μπορεί να αποδείξει ότι βελτιώνει αμέσως τη ζωή των προλετάριων. Εν τέλει, αυτή η πτυχή είναι θεμελιώδης: οι προλετάριοι κάνουν την επανάσταση για να ζήσουν καλύτερα, όχι για ένα ιδανικό. Η προσπάθεια να μπει κανείς υπερβολικά στις λεπτομέρειες μιας τέτοιας κατάστασης θα κατέληγε στη σκιαγράφηση του περιγράμματος μιας μη-οικονομίας εξίσου περιοριστικής με την μεταβατική κοινωνία. Παράλληλα, δεν είναι δυνατόν να μην μπούμε σε λεπτομέρειες (δείχνοντας έτσι τη φτώχια της φαντασίας μας) και ταυτόχρονα να κάνουμε χειροπιαστό το γεγονός ότι όλες οι λύσεις που θα φέρει η κομμουνιστική επανάσταση έχουν ως αρχή το να τίθεται σε πρώτο πλάνο η δραστηριότητα και όχι το αποτέλεσμά της. Δηλαδή ότι το κύριο «αποτέλεσμα», το οποίο η δραστηριότητα έχει ως στόχο, είναι η ίδια η δραστηριότητα. Τα άτομα θα κυκλοφορούν μεταξύ των δραστηριοτήτων υπό την επίδραση των σχέσεών τους και κάθε φάση αυτής της κυκλοφορίας θα είναι μια στιγμή της αναπαραγωγής. Μαζί με αυτά τα άτομα θα κυκλοφορούν και προϊόντα, αλλά χωρίς ανταλλαγή. Αυτοί που φτιάχνουν λουκάνικα θα τα στέλνουν σε μια τοπική καντίνα χωρίς να νοιάζονται για την απόκτηση κάποιου ανταλλάγματος, μιας και τα λουκάνικα δε θα τους έχουν κοστίσει τίποτα, ούτε καν εργασία.

2.2 «Κατανάλωση» χωρίς αναγκαιότητα
Το βασίλειο της αναγκαιότητας δεν είναι αυτό όπου οι παραγωγικές δυνάμεις δεν επαρκούν για να εξασφαλίσουν μιαν αφθονία για την οποία δεν ξέρουμε πού ακριβώς αρχίζει. Το βασίλειο της αναγκαιότητας είναι εκείνο στο οποίο η ύπαρξη της ιδιοκτησίας αποτελεί συνεχή απειλή αποκοινωνικοποίησης και θανάτου για όσους δεν είναι ιδιοκτήτες. Να γιατί, σήμερα, το δωρεάν ή οι χαμηλές τιμές προκαλούν αντιδράσεις αποθήκευσης και υπερκατανάλωσης. Στον κομμουνισμό, αυτός ο φόβος της έλλειψης θα εξαφανιστεί ταυτόχρονα με την ιδιοκτησία. Όλοι θα είναι σίγουροι ότι θα μπορούν να τρώνε, δωρεάν, κάτι που θα έχουν φέρει άλλοι και θα έχουν ετοιμάσει άλλοι. Υπό αυτές τις συνθήκες, γιατί να πάω να υπερκαταναλώσω, να αποθηκεύσω τρόφιμα στο ψυγείο μου με το πρόσχημα ότι είναι δωρεάν; Όλα θα είναι δωρεάν και θα παραμείνουν έτσι. Γιατί όλα θα παράγονται από άτομα, για τα οποία, κατά κάποιο τρόπο, τα λουκάνικα δε θα είναι παρά ένα υποπροϊόν μερικών ημερών συζήτησης πάνω στο νόημα της ζωής.
Δεν είναι εύκολο να χρησιμοποιεί κανείς την έννοια της χαριστικότητας. Νομίζω ότι, μιλώντας για κομμουνισμό, είναι προτιμότερο να τη συλλάβουμε έχοντας κατά νου μια χειρονομία που γίνεται χωρίς λόγο και σκοπιμότητα παρά ένα προϊόν που δίνεται χωρίς αντίτιμο. Είναι προφανές, από τη μια πλευρά, ότι οι πρωτοβουλίες της κομμουνιστικοποίησης θα επιβάλουν τη χαριστικότητα στο πεδίο παρέμβασής τους. Κυρίως όμως, από την άλλη πλευρά,  αυτή η χαριστικότητα είναι κάτι παραπάνω από το «τιμή = μηδέν». Δεν πρέπει να την αντιλαμβανόμαστε ως χαριστικότητα εμπορευμάτων, τα οποία θα μπορούμε να αποκτήσουμε χωρίς χρήματα. Το κρίσιμο περιεχόμενο είναι στην περίπτωση αυτή η ανυπαρξία αμοιβής για τη δραστηριότητα αυτών που παίρνουν πρωτοβουλίες κομμουνιστικοποίησης. Αυτό είναι και προφανές, δεδομένου ότι οι προλετάριοι που θα ξεκινήσουν την κομμουνιστικοποίηση δε θα το κάνουν παρά αφού θα έχουν προσπαθήσει, μάταια, να αποκτήσουν έναν μισθό ή ένα επίδομα. Χαριστικότητα στην περίπτωση αυτή σημαίνει να είσαι για τον εαυτό σου, εντός μιας διαδικασίας που τείνει να αγκαλιάσει τα πάντα και διαρρηγνύει τους διαχωρισμούς, όπως για παράδειγμα τον διαχωρισμό μεταξύ «παραγωγής» και «κατανάλωσης».
Η παραγωγή χωρίς παραγωγικότητα και η κατανάλωση χωρίς ανάγκη αποτελούν, μέσα στο περιορισμένο λεξιλογίου που έχουμε στη διάθεσή μας, δυο διατυπώσεις για την ίδια ενοποιημένη και ελεύθερη δραστηριότητα.

3. Επανάσταση, αντεπανάσταση, καταστολή
Η κομμουνιστικοποίηση θα προχωρήσει διευρύνοντας προοδευτικά τον κύκλο της κυρίευσης. Η ιδιοκτησία δε θα μείνει με σταυρωμένα τα χέρια. Έχει πολλά όπλα στη φαρέτρα της. Η αντεπανάσταση δε θα έχει αποκλειστικά στρατιωτικό χαρακτήρα.

3.1 Λεπτές αποχρώσεις της αντεπανάστασης
Ένα μέρος της αντίθεσης απέναντι στην κομμουνιστικοποίηση θα προέλθει από τις γραμμές του ίδιου του προλεταριάτου. Υπό μια δεδομένη κατάσταση, η επιλογή της αυτοδιαχείρισης και η επιλογή της κομμουνιστικοποίησης μπορεί να συγκρουστούν. Για παράδειγμα, εντός της δραστηριότητα κρίσης, το ζήτημα της φροντίδας των παιδιών θα οδηγήσει σίγουρα σε απόπειρες αυτοδιαχείρισης των σχολείων. Απέναντι στις οποίες, ένα ρεύμα κομμουνιστικοποίησης θα προτείνει την απλή και καθαρή κατάργηση των σχολείων –είναι εξάλλου πιθανό ότι οι μαθητές θα αναλάβουν άμεσα να πουν την άποψή τους με βίαιο τρόπο (Ελλάδα). Προφανώς, η κατάργηση των σχολείων θα θέσει πολύ γρήγορα ένα σωρό κατεπείγοντα ερωτήματα:  ποιος θα ασχοληθεί με τα παιδιά, ποιος θα τους μάθει τι; Μήπως τους χρειάζεται κάποιος ιδιαίτερος χώρος; Είναι άραγε προτιμότερο να εκπαιδευτούν παίζοντας στους δρόμους  της επανάστασης; Όπως όλα τα προβλήματα της επανάστασης, έτσι κι αυτό δε θα εμφανιστεί παρά τοπικά στους κατοίκους της συνοικίας (δε θα υπάρχει υπουργός παιδείας!). Η λύση που θα εφαρμοστεί σε τοπικό επίπεδο, περισσότερο ή λιγότερο αποτελεσματική, δε θα προϋποθέτει άθλους παραγωγικότητας (καμία κατασκευή σχολείου, καμία εκπαίδευση δασκάλων, καμία σύνταξη προγραμμάτων…) και θα προσαρμοστεί σύμφωνα με την εξέλιξη της κατάστασης. Η επιτυχία ή αποτυχία μιας τέτοιας πρωτοβουλίας δε θα οφείλεται στη θεωρητική της ορθότητα, αλλά στην ικανότητά της ή την αδυναμία της να βελτιώσει τη ζωή των προλετάριων (γονιών και παιδιών) που θα την ξεκινήσουν. Παρά τη δυσκολία μας να φανταστούμε μια ζωή χωρίς εργασία και αξία, η ανάλυση (και ορισμένες εμπειρίες της δραστηριότητας κρίσης) μας επιτρέπουν να υποστηρίξουμε ότι, σε ένα ορισμένο επίπεδο της κρίσης, η λύση της κομμουνιστικοποίησης θα είναι καταλληλότερη για τη βελτίωση της ζωής σε σύγκριση με όλες τις φόρμουλες της αυτοδιαχείρισης. Αυτό που λέγεται εδώ για το σχολείο ισχύει για όλους τους σημερινούς θεσμούς.

3.2 Άρνηση κάθε είδους στρατιωτικοποίησης
Αν ένα τέτοιο τοπικό κίνημα εξαπλωθεί, αν η αυτοδιαχείριση δεν αρκέσει για να το εμποδίσει, προφανώς θα παρέμβει η πιο βίαιη καταστολή. Η ιστορία μας δείχνει ότι η ιδιοκτησία δε θα κάνει πίσω μπροστά σε καμία σφαγή. Πιστεύω ότι θα συνιστούσε μεγάλη έλλειψη κατανόησης των ιδιαίτερων ατού του προλεταριάτου ο εκθειασμός της στρατιωτικοποίησης, ακόμα και «επαναστατικής», του κινήματος. Νομίζω ότι δεν υπάρχει κανένα παράδειγμα στην ιστορία, όπου η στρατιωτικοποίηση, ακόμα και η πιο ευέλικτη, η πιο δημοκρατική, δεν άνοιξε την πόρτα στην αντεπανάσταση. Είναι αδύνατον να μπούμε εδώ σε λεπτομέρειες. Αλλά μπορούμε ωστόσο να επισημάνουμε ότι, αν η κρίση αποκτήσει μια τέτοια ένταση ώστε η κομμουνιστικοποίηση να προχωρά με αυτόν τον τρόπο, η ίδια η αστική τάξη δε θα μείνει άθικτη και, όσο χαϊδεμένο κι αν είναι, το κατασταλτικό προσωπικό της δε θα αποφύγει την κρίση. Σίγουρα δεν πρέπει να επικαλεστούμε την ηθική κρίση της αστυνομίας απέναντι στο επαναστατικό ιδανικό, αλλά περισσότερο ανταρσίες που θα συμβαίνουν για πολύ υλικούς λόγους (Νότια Αφρική). Από την άλλη, η άρνηση ακόμα και της ελαφρύτερης στρατιωτικοποίησης δεν υπονοεί σε καμία περίπτωση την απόρριψη της βίας.

Συμπέρασμα
Η κατάργηση της αξίας, η καταστροφή του κεφαλαίου και η αυτοκατάργηση του προλεταριάτου δεν αποτελούν μυστηριώδεις ή μυστικιστικές στιγμές παρά μόνο αν τις οραματιστούμε μέσα σε μια εξεγερτική διαδικασία όπως του παλιού εργατικού κινήματος, η οποία να επιβεβαιώνει την εργασιακή ταυτότητα της εργατικής τάξης και να επιδιώκει να οδηγήσει το προλεταριάτο (στην πραγματικότητα τους αντιπροσώπους του) στην πολιτική εξουσία. Μέχρι τώρα οι κομμουνιστές σκόνταφταν με ανυπέρβλητο τρόπο στα ζητήματα αυτά και το μόνο που επινόησαν για να αποφύγουν το εμπόδιο ήταν η μεταβατική κοινωνία. Η μεταβατική κοινωνία είναι μια αυταπάτη, όπως και ο μαρασμός του Κράτους.
Από την κρίση των δεκαετιών του ’60 και του ’70 και μετά, η ίδια η διαδικασία της αντίφασης μεταξύ των τάξεων άρχισε να μας απαλλάσσει από το ζήτημα αυτό. Η πρόσφατη εξέλιξη της σχέσης μεταξύ των τάξεων επιτρέπει να κατανοήσουμε πολύ καλύτερα από τον ίδιο τον Μαρξ την βαθύτερη φύση της καπιταλιστικής κοινωνίας, την αξία, την εργασία, και επομένως την κατάργησή τους. Επιτρέπει έτσι να πλησιάσουμε πιο κοντά σε αυτό που θα είναι ο κομμουνισμός και η επαναστατική διαδικασία της κομμουνιστικοποίησης, η οποία θα τον δημιουργήσει. Όσο περισσότερο βαθαίνει η κρίση, τόσο περισσότερο θα προχωράμε σε αυτόν τον δρόμο.

Β.Α.
Αύγουστος 2009

Σημειώσεις:
1. Η κυρίευση αυτή θα λάβει χώρα ως αλληλεπίδραση μεταξύ ατόμων του προλεταριάτου. Δε θα υπάρχουν πλέον οι αυτοματισμοί της ταξικής σχέσης. Μολονότι το προλεταριάτο είναι αναγκασμένο να εξεγερθεί, δεν παύει να πρέπει να υπάρχουν κάποια άτομα για ρίξουν τις πρώτες πέτρες, να σπάσουν τις πρώτες βιτρίνες… Ειπωμένο αλλιώς, η δραστηριότητα κρίσης κερδίζει έναν βαθμό ελευθερίας σε σχέση με την ευημερία. Δεν πρόκειται ακόμα για το βασίλειο της ελευθερίας, αλλά είναι αυτός ο βαθμός που δίνει στους εξεγερμένους την αίσθηση ότι όλα είναι δυνατά.
2. Έχουμε επισημάνει ότι, κατά την κλιμάκωση της ανεργίας στην Αργεντινή, ορισμένοι piqueteros έτειναν κάπως προς αυτό το σκεπτικό. Δες το: Bruno Astarian, Το κίνημα των piqueteros, Αργεντινή 1994-2006, Echanges et Mouvement, Μάιος 2007, κυρίως τις σελίδες 37 και 52.